مطالعات نشان داده‌اند که برنامه‌ریزی، خودکنترلی را افزایش می‌دهد و به بهبود عملکرد تحصیلی کمک می‌کند اما واقعیت این است که روش برنامه‌ریزی بسیار مهم‌تر از خود برنامه‌ریزی است.
به‌منظور درک این موضوع، محققان دانشگاه آیووا و پکن، آزمایشی را با ۳۰۰ دانشجو انجام دادند. در این آزمایش، محققان دو روش اصلی برنامه‌ریزی، یعنی برنامه‌ریزی رو به جلو و برنامه ریزی معکوس را برای دستیابی به اهداف در اختیار آزمودنی‌ها قرار دادند و در نهایت به این نتیجه رسیدند افرادی که از برنامه ریزی معکوس استفاده کردند، انگیزه بیشتری داشتند، استرس کمتری تجربه کردند و در نهایت، نمرات بالاتری کسب کردند.
در این مقاله با ما همراه شوید تا ببینیم برنامه ریزی معکوس چیست و چگونه می‌توان از آن استفاده کرد؟
برنامه ریزی معکوس چیست؟
Reverse planning research has shown that working backwards from the goal and envisioning all the steps you took to get there gives you greater clarity of vision and increases confidence, reduces anxiety, and leads to more productive action.
تحقیقات در زمینه برنامه‌ریزی معکوس نشان داده‌اند که اگر از هدف شروع کرده و به‌طور معکوس تمام مراحل لازم برای رسیدن به آن را تصور کنید، دیدگاه شما روشن‌تر می‌شود و اعتماد به نفس‌تان بالا می‌رود. این روش همچنین اضطراب را کاهش می‌دهد و به اقدام‌های مؤثرتری منجر می‌شود. Brianwelsh
در اکثر روش‌های برنامه‌ریزی ما به هدفی که داریم، می‌اندیشیم و سپس مراحل رسیدن به آن را طی می‌کنیم اما در روش برنامه ریزی معکوس این‌طور نیست. در این روش دقیقا باید برعکس عمل کنیم؛ یعنی باید برای رسیدن به هدف، از مرحله آخر به اول برنامه‌ریزی کنیم. در واقع باید مراحل رسیدن به هدف را به ترتیب زمانی معکوس مشخص و سپس شروع به حرکت کنیم. برای درک بهتر، به مثال زیر توجه کنید:
فرض کنید باید مقاله‌ای بنویسید، با روش برنامه‌ریزی معکوس به جای تمرکز بر مراحل اولیه، تاریخ تکمیل مقاله را مدنظر قرار دهید و از آخرین کاری که باید انجام دهید قدم به قدم به عقب برگردید و برای هر مرحله هم زمان مشخصی تعیین کنید، سپس کارتان را شروع کنید. مثلا باید در ۳۰ بهمن مقاله را تحویل دهید. سپس یک مرحله به عقب برگردید، باید ۲۵ بهمن مقاله را مرور و اصلاحات را ویرایش کنید. همین‌طور مرحله به مرحله به عقب برگردید و برای هر مرحله تاریخ معینی مشخص کنید تا به نقطه شروع برسید.
روش برنامه ریزی معکوس کارآمدترین روش برنامه‌ریزی است زیرا شما با در نظر گرفتن تاریخ نهایی، کارتان را شروع می‌کنید؛ تاریخی که اگر سنگ هم از آسمان به زمین افتد، نمی‌تواند آن را تغییر دهد.
هر چقدر هم که غیرقابل تصور به‌نظر برسد، برنامه ریزی معکوس تصویر بسیار واضحی از کارهایی که باید انجام دهید به شما می‌دهد و همچنین در شناسایی و جلوگیری از انجام کارهای غیر ضروری به شما کمک می‌کند.
تینان گیبل برنامه‌ریزی معکوس را این چنین توصیف می‌کند:
برنامه ریزی معکوس روشی است که برای دستیابی به هدف نهایی، موثرترین مسیر عملی را تعیین می‌کند.
- بیشتر بخوانید: تنها راز موفقیت چیست
- بیشتر بخوانید: تصمیم گیری چیست
- بیشتر بخوانید: ارتباط موثر چیست
تفاوت برنامه ریزی معکوس با دیگر روش‌های برنامه‌ریزی
یکی از اصلی‌ترین تفاوت‌های برنامه ریزی معکوس با سایر روش‌های برنامه‌ریزی این است که در این روش، برنامه‌ریزی از آخر به اول صورت می‌گیرد و به همین دلیل، دید کلی‌تری از کارهایی که باید انجام شوند، به افراد می‌دهد.
همان‌طور که در ابتدای این مقاله هم اشاره کردیم، تفاوت دیگر این است که برنامه ریزی معکوس موثرتر از سایر روش‌های برنامه‌ریزی است.
یکی از دلایل موثرتر بودن آن نسبت به سایر روش‌ها این است که تمرکز بر هدف نهایی به ما این امکان را می‌دهد تا وقایع آینده را طوری تصور کنیم گویی قبلا اتفاق افتاده‌اند؛ این کار، یعنی تجسم کردن، گام‌هایی که باید برای رسیدن به هدف برداریم را برای ما آسان‌تر می‌کند. محققان از این موضوع به‌عنوان “بازنگری آینده” یاد می‌کنند. بازنگری آینده، لذت دستیابی به هدف را بالا می‌برد و به همین دلیل منجر به رفتارهای هدفمند می‌شود.
یکی دیگر از دلایل کارآمد بودن آن این است که به ما کمک می‌کند تا بر نتیجه مثبت تمرکز کنیم. وقتی به صورت زمانی برای کارهایمان برنامه‌ریزی می‌کنیم، راحت‌تر می‌توانیم به همه موانعی فکر کنیم که ممکن است ما را از رسیدن به هدف باز دارند.
ویلیام هیکاک، یکی از محققان برنامه ریزی معکوس می‌گوید:
هنگام تجسم نقطه پایانی، همه چیز واضح‌تر و مثبت‌تر به‌نظر می‌رسد.
اگر بدون در نظر گرفتن نقطه پایانی، کارتان را شروع کنید، ممکن است در مسیر سردرگم شوید یا روی نقاط منفی تمرکز کنید.
تحقیقات همچنین نشان می‌دهند که انگیزه افراد در شروع و نزدیک به پایان یک پروژه در بالاترین حد خود قرار دارد. برنامه ریزی معکوس با مشخص کردن هر مرحله‌ای که باید در طول مسیر بگذرانیم، نوعی نقشه راه برای رسیدن به خط پایانی ارائه می‌دهد و این می‌تواند به ما کمک کند تا بر کل پروژه متمرکز بمانیم؛ حتی مواقعی که انگیزه نداریم.
جالب است بدانید برنامه ریزی معکوس زمانی از سایر روش‌های برنامه‌ریزی موثرتر است که هدف افراد پیچیده باشد مانند امتحان نهایی که باید اطلاعات زیادی را مرور کنیم یا انجام یک پروژه بلندمدت که شامل مراحل زیادی است. وقتی هدف نسبتا ساده باشد، تفاوت زیادی بین برنامه‌ریزی معکوس و سایر برنامه‌ریزی‌ها وجود ندارد زیرا زمانی که اهداف ساده‌ترند، صرف‌نظر از این‌که چگونه برای رسیدن به آن‌ها برنامه‌ریزی می‌شود، دست‌یافتنی‌ترند.
- بیشتر بخوانید: رضایت شغلی
- بیشتر بخوانید: توسعه فردی چیست
- بیشتر بخوانید: اولویت بندی کارها
وبینار ماشین پولسازی دلاری
اگر دنبال «کسب درآمد دلاری» هستی و نمی‌دونی از کجا شروع کنی این وبینار رایگان مختص تویه
تاریخ وبینار: شنبه ۲۱ تیر ساعت ۱۱ صبح
تا برگزاری وبینار!
آموزش برنامه ریزی معکوس
حال که می‌دانیم برنامه ریزی معکوس می‌تواند در رسیدن به اهداف پیچیده به ما کمک کند، وقت آن است یاد بگیریم که چگونه از این روش استفاده کنیم؟
فرایند ایجاد برنامه‌ریزی معکوس در ابتدا می‌تواند کمی گیج‌کننده باشد زیرا باید به هدف‌مان از منظری کاملا متفاوت نگاه کنیم. اگر آماده هستید این روش را امتحان کنید، طبق مراحل زیر پیش روید:
1_ هدف نهایی را مشخص کنید
قبل از ایجاد برنامه‌ریزی، هدف نهایی‌تان را مدنظر قرار دهید. چه کاری باید انجام دهید؟ آیا امتحان سختی در پیش دارید؟ آیا باید پایان نامه بنویسید؟ آیا مصاحبه شغلی مهمی در پیش دارید که باید برای آن آماده شوید؟
پس از این‌که هدفتان را به‌طور شفاف مشخص کردید، تصور کنید قبلا به این هدف رسیده‌اید، پس به این فکر کنید آخرین قدمی که قبل از رسیدن به هدف برداشتید، چه بود؟ در واقع شما پس از تعیین کردن هدفتان باید یک قدم به عقب حرکت کنید.
مثلا به این فکر کنید، آخرین قدمی که باید قبل از ارائه پایان نامه یا شرکت در مصاحبه شغلی بردارید، چیست؟ مثلا درباره پایان نامه، شاید آخرین قدم این است که آن را مرور کنید تا اشتباهات تایپی و نگارشی‌تان را تصحیح کنید یا در مورد مصاحبه شغلی، شاید آخرین قدم این است که یادداشت‌هایتان را مرور یا لباستان را انتخاب کنید.
2_ مراحل رسیدن به هدف را به‌طور واضح مشخص کنید
کاری که در این مرحله باید انجام دهید این است که مراحل رسیدن به هدفتان را به‌طور شفاف و واقع‌بینانه مشخص کنید و برای هر مرحله، زمان مشخصی تعیین کنید.
تحقیقات انجام‌شده درباره برنامه ریزی معکوس نشان داده‌اند که تجسم تمام مراحلی که باید برای رسیدن به هدف انجام دهید، دید بیشتر و بهتری نسبت به آن هدف به افراد می‌دهد، اعتماد به نفس آن‌ها را افزایش می‌دهد، اضطراب را پایین می‌آورد و منجر به عملکرد بهینه‌تر می‌شود.
- بیشتر بخوانید: موفقیت چیست
- بیشتر بخوانید: چگونه به موفقیت برسیم
- بیشتر بخوانید: برای موفقیت باید چیکار کرد
- بیشتر بخوانید: فرمول موفقیت
- بیشتر بخوانید: انواع موفقیت
3_ بر فرایند برنامه‌ریزی تمرکز کنید
یادتان باشد که هنگام شروع استفاده از این روش، ممکن است این‌طور به‌نظر برسد که برنامه ریزی معکوس تفاوت چندانی با سایر روش‌های برنامه‌یزی نداشته باشد و شاید فکر کنید تنها کاری که انجام می‌دهید این است که برنامه‌تان را به یک سری مراحل عملی تقسیم کرده‌اید. اما نکته این‌جاست که باید به برنامه‌ریزی معکوس اعتماد و بر فرآیند آن تمرکز کنید.
مزیت برنامه‌ریزی معکوس این است که شما را مجبور می‌کند تا فرض کنید قبلا به هدفتان رسیده‌اید و در نتیجه باید تمام جزئیات و مراحل دقیق چگونگی رسیدن به هدفتان را از همان ابتدا مشخص کنید. اگر این کار را به درستی انجام دهید، پس از آن نمی‌توانید با اهمال‌کاری و گفتن این‌که بعدا این کار را انجام خواهم داد، از یک سری مراحل صرف‌نظر کنید.
همچنین از آن‌جایی که برنامه‌ریزی معکوس پس از مشخص کردن هدف، انجام می‌شود، مراحلی که تعیین می‌کنید، به احتمال زیاد موثرند.
علاوه‌بر این، طبق تحقیقات انجام‌شده وقتی افراد به‌طور کامل رسیدن به هدفشان را تصور می‌کنند، پس به مشکلات و چالش‌های احتمالی هم فکر می‌کنند و می‌توانند برای آن‌ها راه‌حل‌هایی در نظر داشته باشند. به عبارت دیگر، برنامه‌ریزی معکوس بیشتر از سایر روش‌ها بر راه‌حل‌ها متمرکز می‌شود.
بنابراین اگر در هر کجای مسیر به این شک کردید که برنامه‌ریزی معکوس تفاوتی با سایر روش‌ها ندارد یا موثرتر نیست، نکات گفته‌شده در این مرحله را به خودتان یادآوری کنید.
4_ بر هدف نهایی تمرکز کنید
یکی از دلایل موثر بودن برنامه ریزی معکوس این است که شما را تشویق می‌کند تا هدفتان را از همان ابتدا مشخص کنید و تا زمان رسیدن به آن، بر هدف متمرکز بمانید.
بنابراین در طول مسیر بر هدفتان تمرکز کنید. همچنین زمانی که از قبل، رسیدن به هدف را تصور کنید و در طول مسیر بر آن متمرکز بمانید، ذهن شما برای موفقیت و دستیابی به آن آماده‌تر می‌شود و این‌گونه می‌توانید مطمئن شوید که هدف شما واقعا یک هدف است و تنها یک رویا نیست.
- بیشتر بخوانید: سخن بزرگان در مورد زندگی
- بیشتر بخوانید: استرس شغلی
- بیشتر بخوانید: انواع کارآفرینی
مزایای برنامه ریزی معکوس
در این جدول، مهم‌ترین مزیت‌های برنامه‌ریزی معکوس را بررسی می‌کنیم:
| مزیت‌ها | توضیحات |
| تکمیل کارها در موعد مقرر | از آن‌جایی که در برنامه‌ریزی معکوس تاریخ نهایی را مشخص و سپس کارمان را شروع می‌کنیم، مطمئنا می‌توان کارها را قبل از موعد مقرر و بدون تاخیر زمانی تکمیل کرد. این کار باعث می‌شود در طول رسیدن به هدف استرس کمتر و کارایی بهتری داشته باشیم. |
| مشخص بودن زمان شروع هر مرحله | از آن‌جایی که در این روش برنامه‌ریزی، مراحل رسیدن به هدف از پایان مشخص می‌شوند، می‌توان متوجه شد که هر مرحله دقیقا چه زمانی باید انجام شود. |
| تمرکز بر هدف | بخشی از دلیل موثر بودن برنامه‌ریزی معکوس این است که به شما کمک می‌کند به جای تمرکز بر مسیر و نقاط منفی، بر نتیجه مثبت و هدف اصلی تمرکز کنید و در نتیجه، راحت‌تر به آن هدف برسید. |
| پیش‌بینی موانع و چالش‌های احتمالی | با مشخص کردن هدف نهایی، فرد می‌تواند موانع و چالش‌های احتمالی در مسیر را پیش‌بینی کند و برای غلبه بر آن‌ها، راه‌حل‌هایی در نظر داشته باشد. |
ما در مقاله اهمیت برنامه ریزی، مزیت‌های بیشتری از آن را گفته‌ایم که برای اطلاعات بیشتر، می‌توانید به این مقاله مراجعه کنید.
دیگر روش‌های برنامه‌ریزی
در اینجا چند مورد از بهترین روش‌های برنامه‌ریزی دیگر را معرفی می‌کنیم:
- تکنیک SMART: شما می‌توانید از تکنیک برنامه‌ریزی SMART استفاده کنید که شامل چند بخش مختلف (معیارهای خاص، قابل‌اندازه‌گیری، قابل‌دستیابی، مرتبط و زمان‌بندی‌شده) می‌شود. ما در مقاله فرمول موفقیت، درباره این تکنیک بیشتر صحبت می‌کنیم.
- تکنیک ۵-۳-۱: با استفاده از این تکنیک، باید هر روز ۱ کار مهم، ۳ کار با سطح اهمیت متوسط و ۵ کار کوچک انجام دهید.
- تکنیک مارتیس آیزنهاور: شما باید کارها را در ۴ بخش مهم و فوری، مهم و غیرفوری، غیرمهم و فوری و غیرمهم و غیرفوری تقسیم کرده و آن‌ها را بر اساس اولویت انجام دهید.
- تکنیک برنامه‌ریزی روزانه: لیستی از کارها را در ابتدا یا انتهای هر روز ایجاد کنید.
- تکنیک تقسیم کار به مراحل کوچک: پروژه‌های بزرگ را به مراحل کوچک (برای انجام راحت‌تر آن‌ها) تبدیل کنید.
- تجزیه و تحلیل SWOT: نقاط قوت، ضعف، تهدیدها و فرصت‌ها برای اهداف را بشناسید.
- برنامه‌ریزی اقتضایی: موقعیت‌های غیرمنتظره و مختل‌کننده فعالیت‌ها را بشناسید و راه‌حلی برای غلبه بر آن‌ها پیدا کنید.
- تکنیک فوکوس ۴۰/۲۰/۴۰: 40 درصد از زمان‌تان را برای یک کار مهم، ۲۰ درصد از زمان‌تان را برای استراحت و ۴۰ درصد دیگر را هم برای انجام کارهای جانبی و کوچک مانند بررسی پیام‌ها یا ایمیل‌ها، اختصاص دهید.
اگر می‌خواهید با تکنیک‌های بیشتری آشنا شوید، سری به مقاله تکنیک های برنامه ریزی بزنید.
راستی، ما یک مقاله با عنوان تکنیک های مدیریت زمان هم داریم که با کمک تکنیک‌های آن، بهره‌وری بیشتری در مسیر اهداف‌تان خواهید داشت.
کلام آخر
در نهایت می‌توانیم نتیجه بگیریم، برنامه ریزی معکوس یکی از روش‌های برنامه‌ریزی است که روش اجرای آن با سایر روش‌ها فرق دارد و به همین دلیل هم موثرتر از دیگر روش‌های برنامه‌ریزی است.
این روش شما را مجبور می‌کند از منظر جدیدتری به هدفتان نگاه کنید و در نتیجه، درباره آن هدف دید وسیع‌تری به شما می‌دهد.
منابع:
- اشتباهات رایج در مدیریت زمان (۱۲ مورد)
- راهکارهایی برای مدیریت زمان در دورکاری
- برنامه ریزی معکوس چیست؟
- مدیریت زمان چیست؟ راهنمای جامع
- آشنایی با مهم‌ترین اصول مدیریت زمان
- مهم‌ترین مزایای مدیریت زمان (۱۰ مورد)
- بررسی فواید برنامه ریزی
- اهمیت مدیریت زمان (۲۰ مورد)
- مدیریت زمان در کار (۱۵ تکنیک)
- اهمیت برنامه ریزی چیست؟ (زندگی، تحصیل و شغل)
- بهترین اپلیکیشن برنامه ریزی فارسی (شخصی، تحصیلی و شغلی)
- چرا برنامه ریزی زنان خانه دار مهم است؟ ۱۲ نکته و چک لیست
- آشنایی با برنامه روزانه برای کودکان در همه سنین
- همه چیز درباره برنامه ریزی روزانه برای نوجوانان
- برنامه ریزی افراد موفق چگونه است؟
- با پراکندگی ذهنی چه کنیم؟ علائم، دلایل و ۱۱ راهکار درمانی
- دلایل وقت تلف کردن و ۱۳ تکنیک مقابلهای
- برنامه ریزی برای تعطیلات
