آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا برنامه ریزی روزانه برای کودکان مهم است؟ شاید برایتان جالب باشد بدانید که برنامه‌ریزی روزانه فقط به معنای سازماندهی کارها در طول روز نیست بلکه راهی برای ایجاد امنیت و پرورش یک محیط مساعد برای یادگیری و توسعه توانمندی‌های کودکان است. یک روز برنامه‌ریزی‌شده می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر رشد عاطفی، اجتماعی و شناختی کودکان تاثیر بگذارد.
در این مطلب به این می‌پردازیم که برنامه ریزی روزانه برای کودکان چه اهمیتی دارد؟ و چگونه کودکان را به پیروی از برنامه‌ریزی تشویق کنیم؟ همچنین، نکات نوشتن برنامه‌ریزی برای کودکان خردسال، پیش دبستانی و دبستانی را بررسی می‌کنیم.
اهمیت برنامه ریزی روزانه برای کودکان چیست؟
داشتن برنامه‌ریزی روزانه به ایجاد ثبات و آرامش در زندگی کودکان کمک می‌کند.
از آن‌جایی که کودکان تجربه کمتری در زندگی دارند، از چیزهای ناشناخته و از تغییرات می‌ترسند مانند تغییر خانه، تولد فرزند جدید خانواده و… اگرچه تغییرات می‌توانند فرصتی برای یادگیری بچه‌ها باشند اما ممکن است برای آنها استرس‌زا هم باشد. بنابراین از آن‌جایی که زندگی همواره با تغییر و تحول همراه است و این موضوع ممکن است استرس بچه‌ها را بیشتر کند، داشتن برنامه‌ریزی روزانه می‌تواند راهکاری برای این مشکل باشد. برنامه‌ریزی استرس کودکان را کاهش دهد و احساس امنیت بیشتری برای آنها به همراه دارد.
موارد زیر به ما نشان می‌دهند که چرا برنامه ریزی روزانه برای کودکان مهم است:
۱_ به بچه‌ها کمک می‌کند تا طبق یک روتین زندگی کنند
داشتن برنامه‌ریزی روزانه منظم، ساعت بدن کودکان را با بسیاری از کارهای روزمره هماهنگ می‌کند مثلا:
- بدن او عادت می‌کند در ساعات مشخصی صبحانه، ناهار و شام بخورد.
- بدن او عادت می‌کند شب‌ها در ساعات مشخصی به خواب رود.
- بدن حتی به ساعات مشخص چرت زدن، خوردن میان وعده، بازی کردن، دستشویی کردن و… نیز عادت می‌کند.
به‌عنوان مثال اگر فرزند شما هر شب ساعت مشخصی بخوابد، بدن او عادت می‌کند که در ساعات قبل از خواب برای خوابیدن آماده شود مثلا مسواک بزند، در معرض صفحه نمایش‌های موبایل، لپ‌تاپ، تلویزیون و… قرار نگیرد، نور اتاق را کم کند و… در نتیجه، کیفیت خواب کودکان بالا می‌رود.
علاوه‌بر این، داشتن برنامه‌ریزی روزانه اهمیت مدیریت زمان را به کودکان بزرگ‌تر یاد می‌دهد. این‌که یاد بگیریم کارهایمان را در ساعات مشخصی انجام دهیم تا عقب نیفتند.
۲_ ثبات و آرامش بیشتری را برای کودکان به همراه دارد
تغییرات گوناگون در زندگی و موضوعات استرس‌آور مانند طلاق والدین، تغییر مدرسه و… بر احساس امنیت کودکان تاثیر می‌گذارد. کودکی که برنامه‌ریزی روزانه دارد، صرف‌نظر از این‌که چه اتفاقاتی در زندگی‌اش می‌افتد، ثبات و آرامش خاصی را تجربه می‌کند که محصول روتین‌های منظم زندگی او هستند مانند شام خوردن خانوادگی، وقت گذراندن در آخرهفته‌ها و…
- بیشتر بخوانید: موفقیت مالی چیست؟
- بیشتر بخوانید: برای سرمایه گذاری سکه بخریم یا طلای دست دوم؟
- بیشتر بخوانید: بررسی بهترین اپلیکیشن های برنامه ریزی
- بیشتر بخوانید: تکنیک های مدیریت زمان
۳_ پیوند میان اعضای خانواده محکم‌تر می‌شود
پیوند میان اعضای خانواده زمانی محکم می‌شود که اعضای خانواده فعالیت‌هایی را با یکدیگر انجام دهند. وقتی کودک می‌بیند که اعضای خانواده هر روز فعالیت‌های منظمی را انجام می‌دهند، کارها طبق انتظار پیش می‌رود و تقریبا اکثر چیزها در خانه آنها قابل پیش‌بینی است، درک چیزهای مهم کم کم در او شکل می‌گیرد مانند علایق، ارزش‌ها، باورها و… مثلا کودک متوجه می‌شود که خوردن وعده‌های غذایی در کنار یکدیگر مهم است یا وقت گذراندن با خانواده خوش می‌گذرد. حتی اگر فرزند شما خیلی کوچک است، مطمئن باشید این عادات را یاد می‌گیرد.
۴_ انتظارات و انجام کار را به کودک یاد می‌دهد
کودکان با برنامه یاد می‌گیرند که زمان انجام هر کار چه وقت است. مثلا کودک به‌خوبی می‌داند که چه زمانی باید به حمام برود یا بازی کند.
همچنین ای کودکان یاد می‌گیرند که کارهایشان را بدون هیچ دستور و تذکری از سمت والدین انجام دهند؛ یعنی نیاز نیست والدین دائم به فرزندشان بگویند که فلان کار را انجام بده. به‌عنوان مثال، این بچه‌ها در زمان شام می‌دانند که مثلا وظیفه چیدن میز با آن‌هاست. در نتیجه برای انجام این کار آماده هستند و بی چون و چرایی کارشان را انجام می‌دهند.
پیشنهاد ویژه: روانشناسی پول
۵_ اعتماد به نفس و استقلال کودک را شکل می‌دهد
این‌که بچه‌ها با برنامه‌ریزی عادت می‌کنند که کارهایشان را بدون هیچ دستوری از سمت کسی و خودشان به تنهایی انجام دهند، باعث می‌شود احساس غرور و استقلال کنند در نتیجه اعتماد به نفس آنها بیشتر می‌شود.
در واقع، به جای این‌که همیشه به او گفته شود چه کاری انجام دهد، کودک خودش می‌داند که باید چه کاری انجام دهد و همچنین می‌داند که مسئول انجام کارهای خودش است. در نتیجه، بچه احساس قدرت و استقلال می‌کند.
۶_ به کاهش استرس کودک کمک می‌کند
به دلیل این که کودک با برنامه از قبل می‌داند که امروز قرار است چه کارهایی انجام دهد، فعالیت بعدی او چیست، چه ساعتی از روز مخصوص انجام چه کاری است و…، استرس و اضطرابش به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.
۷_ عادات سالم و سازنده‌ای ایجاد می‌کند
برنامه ریزی روزانه برای کودکان به ایجاد عادات سازنده کمک می‌کند از مسواک زدن منظم گرفته تا انجام تکالیف قبل از شام. همچنین با بالا رفتن سن‌شان، خود انضباطی آنها از نظر نظم و انضباط، نظافت، عادات غذایی سالم، مطالعه کردن و… بیشتر می‌شود.
علاوه‌بر این، این کودکان بهتر می‌توانند زمان خود را مدیریت کنند.
۸_ به والدین کمک می‌کند که روی چیزهای مهم‌تر تمرکز کنند
از آن‌جایی که بچه‌های با برنامه عادت می‌کنند همه کارهایشان را خودشان به موقع انجام دهند، این به والدین کمک می‌کند تا در شلوغی‌های زندگی نگران چیزهای کم اهمیت نباشند و روی چیزهای مهم‌تر تمرکز کنند.
۹_ به کودکان انگیزه می‌دهد
زمانی که بچه‌ها می‌دانند در برنامه‌ریزی آنها کارهایی مانند خرید کردن، پارک رفتن، بازی کردن و دیگر کارهای مورد علاقه‌شان وجود دارد، برای انجام کارهای ضروری انگیزه پیدا می‌کنند زیرا می‌دانند بعد از آن، زمان فعالیت‌های سرگرم‌کننده مانند کارتون دیدن فرا می‌رسد.
- بیشتر بخوانید: موفقیت چیست
- بیشتر بخوانید: چگونه به موفقیت برسیم
- بیشتر بخوانید: برای موفقیت باید چیکار کرد
- بیشتر بخوانید: برنامه ریزی روزانه برای نوجوانان
آموزش نوشتن برنامه روزانه برای کودکان
داشتن برنامه‌ریزی روزانه برای موفقیت بچه‌ها ضروری است زیرا یک چارچوب مشخصی ایجاد می‌کند، به آنها احساس موفقیت می‌بخشد و سطح استرس‌شان را کاهش می‌دهد.
در این قسمت، آموزش نوشتن برنامه روزانه برای کودکان در رده‌های سنی مختلف را بررسی می‌کنیم اما قبل از آن چند توصیه برای والدین داریم که بهتر است در برنامه‌ریزی روزانه فرزندشان آنها را در نظر داشته باشند:
- زمان‌های منظمی برای بیدار شدن، غذا خوردن و… داشته باشید.
- هر روز در ساعت مشخص و به مدت معینی، زمانی را برای مطالعه کردن کودک مشخص کنید.
- برای فرزندتان برنامه روزانه طراحی کنید و آن را جایی قرار دهید که در معرض دید باشد.
- حتما در طول روز زمانی را برای استراحت کردن و فعالیت‌های سرگرم‌کننده یا کارهای مورد علاقه کودک تعیین کنید.
آموزش نوشتن برنامه روزانه برای کودکان خردسال
هنگام نوشتن برنامه ریزی روزانه برای کودکان خردسال به موارد زیر توجه کنید:
- برنامه‌ریزی بچه‌های خردسال باید متعادل باشد: یک برنامه متعادل شامل ترکیبی از فعالیت‌های آموزشی، فیزیکی، اجتماعی، خلاقیت و… است زیرا باعث رشد همه جانبه کودک می‌شود.
- برنامه‌ریزی باید متناسب با سن کودک باشد: هنگام برنامه‌ریزی، سن و مرحله رشدی کودکان را در نظر بگیرید. فعالیت‌ها باید به اندازه کافی جذاب، چالش‌برانگیز و در حد توانایی کودک باشند.
- یادگیری را در بازی‌ها بگنجانید: گنجاندن عناصر آموزشی در بازی‌ها، یادگیری را برای کودکان خردسال سرگرم‌کننده و موثرتر می‌کند.
- برنامه روزانه کودک باید متناسب با شرایط و نیازهای او باشد: یادتان باشد هر کودکی منحصر به فرد است و به همین دلیل برنامه‌ریزی روزانه او باید مطابق با شرایط و نیازهای فردی‌اش باشد. بنابراین به الگوهای خواب، عادات غذایی، سطح انرژی آنها در ساعات مختلف روز و… توجه کنید تا برنامه‌ای متناسب با ساعت بیولوژیکی آنها طراحی کنید.
- خواب کودک را در اولویت قرار دهید: خواب کافی برای رفاه و رشد کودک ضروری است. بنابراین مطمئن شوید که در برنامه کودک‌تان، زمان کافی برای خوابیدن در نظر گرفته‌اید. همچنین، یک روتین منظم قبل از خواب برای ترویج عادات سالم داشته باشید مثل مسواک زدن.
- بازی‌های آرام و شلوغ را در برنامه کودک قرار دهید: کودکان خردسال به ترکیبی از بازی‌های شلوغ و فعالیت‌های آرام نیاز دارند. بنابراین برنامه آنها باید شامل هر دو بازی باشد؛ آنها باید بتوانند با بازی‌های شلوغ انرژی‌شان را خالی کنند و همچنین فعالیت‌های آرامی مانند نقاشی کشیدن یا کتاب خواندن داشته باشند.
- زمان غذا بسیار مهم است: وعده‌های غذایی منظم و مغذی برای رشد و تکامل کودک ضروری است. بنابراین زمان‌های مشخصی را برای خوردن وعده‌های غذایی اصلی و میان وعده‌ها مشخص کنید. همچنین سعی کنید عادات غذایی سالمی ایجاد کنید.
- فعالیت‌های یادگیری را در برنامه کودک قرار دهید: حتما باید فعالیت‌های یادگیری ساختار یافته در برنامه روزانه کودکان وجود داشته باشد مانند کارهای هنری، فعالیت‌های خلاقانه، حل مسئله، تمرین‌های ریاضی ساده و…
آموزش نوشتن برنامه روزانه برای کودکان پیش دبستانی
برنامه ریزی روزانه برای کودکان پیش دبستانی می‌تواند آنها را به آدم‌های خوشحال‌تر، متعهدتر و سازگارتری تبدیل کند. هنگام نوشتن برنامه روزانه برای کودکان پیش دبستانی به موارد زیر توجه کنید:
- با خود کودک برنامه‌ریزی او را طراحی کنید: هنگام نوشتن برنامه بهتر است کودک را در این روند قرار دهید. در مورد اهمیت برنامه‌ریزی با او صحبت کنید، او را تشویق کنید تا از ایده‌هایش صحبت کند، از او بپرسید که دوست دارد چگونه کارهایش را انجام دهد و در مورد فعالیت‌های مورد علاقه‌اش از او سوال کنید. این همکاری باعث می‌شود احساس مهم بودن، کند و نسبت به انجام برنامه روزانه‌اش متعهدتر شود.
- نیازهای کودک را در نظر بگیرید: هنگام برنامه‌ریزی برای کودکان پیش دبستانی، نیازهای او را در نظر بگیرید. مثلا توجه کنید که چه ساعت‌هایی از روز انرژی بیشتری دارد و چه ساعت‌هایی خسته‌تر است.
- فعالیت‌های او باید متعادل باشند: یک برنامه روزانه متعادل برای بچه‌های پیش دبستانی باید شامل فعالیت‌های آموزشی، زمان‌هایی برای بازی کرد، استراحت کردن، خوردن وعده‌های غذایی و… باشد. حتما بازی‌هایی را هم در خانه و هم در فضای باز برای او در نظر بگیرید تا کاملا از نظر جسمی و ذهنی فعال باشد.
- برنامه او باید ثابت و در عین حال انعطاف‌پذیر باشد: در حالی که ثبات کلید برنامه‌ریزی موفق است اما انعطاف‌پذیر بودن نیز مهم است. یادتان باشد گاهی اوقات همه چیز طبق برنامه پیش نمی‌رود و این اشکالی ندارد. به‌عنوان مثال اگر فرزندتان برای تمام کردن پازلش به زمان بیشتری نیاز دارد، در برابر او منعطف باشید.
- از وسایل کمک بصری استفاده کنید: وسایل کمک بصری مانند کارت‌های تصویری، نمودارها، چارت‌ها، جدول‌ها و… می‌تواند به کودکان پیش دبستانی کمک کند تا برنامه روزانه خود را بهتر درک کنند. در نتیجه برنامه‌ریزی برای آنها جذاب‌تر می‌شود و راحت‌تر آن را انجام می‌دهند.
آموزش نوشتن برنامه روزانه برای کودکان دبستانی
هنگام ایجاد برنامه ریزی برای کودک دبستانی‌تان می‌توانید نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- زود بیدار شدن: کودک‌تان را عادت دهید صبح‌ها زودتر از خواب بیدار شود تا فرصت کافی برای انجام کارهای قبل از مدرسه را داشته باشد.
- خوردن صبحانه سالم: داشتن رژیم غذایی سالم هم برای سلامتی و هم برای عملکرد بچه‌ها در مدرسه بسیار مهم است. صبحانه مهم‌ترین وعده غذایی روز است؛ بنابراین روزتان را با وعده غذایی سالمی شروع کنید تا برای بقیه روز انرژی کافی داشته باشید.
- ورزش کردن: بچه‌هایتان را عادت دهید که هر روز زمانی را به ورزش کردن اختصاص دهند تا هم خوش‌اندام‌تر شوند و هم هوشیارتر. ورزشی را برای فرزندتان انتخاب کنید که مورد علاقه او و مناسب با سبک زندگی‌اش باشد.
- تعیین اهداف روزانه: تعیین اهداف روزانه به بجه‌ها کمک می‌کند تا سریع‌تر کارهایشان را انجام دهند و پس از اتمام کار احساس موفقیت کنند.
- رفتن به مدرسه: برنامه درسی و مدت زمانی که فرزندتان در مدرسه است را حتما در برنامه او قید کنید.
- تعیین زمانی برای مطالعه: حتما در برنامه فرزندتان زمانی را برای مرور مطالبی که در کلاس درس یاد گرفته است، در نظر بگیرید. این کار کمک می‌کند تا مطالبی که در طول ترم یاد می‌گیرد، بهتر در حافظه‌اش ثبت شود.
- تعیین زمانی برای معاشرت: در برنامه‌ریزی کودک‌تان حتما زمان‌هایی برای فعالیت‌های اجتماعی و وقت گذراندن با دوستان قرار دهید.
- خوابیدن در زمان مشخص: خواب شبانه یک عامل ضروری برای سلامتی است. خوابیدن در ساعت مشخصی از شب، کیفیت خواب را بالا می‌برد و به مرور زمان بدن را عادت می‌دهد تا صبح‌ها زودتر از خواب بیدار شود.
- بیشتر بخوانید: فرمول موفقیت
- بیشتر بخوانید: انواع موفقیت
- بیشتر بخوانید: پولدار شدن
- بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری برای بازنشستگی
آیا مجبور کردن کودکان به پیروی از برنامه ریزی کار درستی است؟
مجبور کردن بچه‌ها به انجام هر کاری اشتباه است. همان‌طور که گفتیم، هر کودکی منحصر به فرد است؛ از این رو، بسیار اهمیت دارد که برنامه‌ریزی او را طبق شرایط و نیازهای کودک تنظیم کنیم.
اگر حس کردید فرزندتان در پیروی از برنامه‌ریزی مقاومت دارد، سعی کنید در عین جدی بودن، انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشید. مثلا هر از چند گاهی جدول او را بررسی کنید و در صورت نیاز آن را تغییر دهید.
همچنین یکی از راهکارها برای این بچه‌ها این است که خود کودک هم در برنامه‌ریزی روزانه‌اش مشارکت داشته باشد و نظر بدهد. این کار باعث می‌شود بچه‌ها احساس مالکیت کنند و احساس کنند کارهای شخصی‌شان تحت کنترل خودشان است و همچنین برای پیروی از برنامه‌ریزی‌شان انگیزه پیدا می‌کنند.
- بیشتر بخوانید: موفقیت در کار
- بیشتر بخوانید: موفقیت شغلی
- بیشتر بخوانید: موفقیت شغلی در محیط کار
چگونه کودکان را به پیروی از برنامه ریزی تشویق کنیم؟
با استفاده از این نکات، به کودک‌تان کمک کنید تا از برنامه‌ریزی روزانه‌اش پیروی کند:
۱_ به حفظ توجه و تمرکز آنها کمک کنید
اگر متوجه شدید فرزندتان نمی‌تواند روی برنامه‌اش تمرکز کند یا به حرف‌های شما توجه نمی‌کند، با گفتن جملاتی مانند “لطفا به من نگاه کن یا لطفا به من گوش بده” به او کمک کنید تا تمرکزش را حفظ کند. برخی از بچه‌ها با جنبه‌های غیرکلامی زبان مشکل دارند، بنابراین این‌که از او بخواهید به شما نگاه کند یا به شما گوش دهد، این مشکل را حل می‌کند.
۲_ عوامل حواس‌پرتی را به حداقل برسانید
پیروی از دستورالعمل‌ها در حین بازی کردن، روشن بودن تلویزیون و… برای بچه‌ها سخت است. بنابراین بهتر است قبل از عصبانی شدن از او یا تذکر دادن به او، عواملی که باعث حواس‌پرتی می‌شود را تا جای ممکن حذف کنید.
۳_ با فرزندتان آرام و واضح صحبت کنید
صحبت کردن با صدای آرام، توجه بچه‌ها را بهتر جلب می‌کند. بنابراین بهتر است برنامه او را با لحنی آرام و یکنواخت برای او توضیح دهید تا بهتر به شما گوش دهد و به کارهایش عمل کند.
علاوه‌بر این، کودکانی که با برنامه‌ریزی مشکل دارند، هیچ‌گونه ابهامی را نمی‌توانند تحمل کنند. پس بهتر است دستورالعمل‌ها را به صورت واضح و شفاف به او توضیح دهید. مثلا این‌که به فرزندتان بگویید “لطفا اتاقتو تمیز کن” ممکن است او را گیج کند
۴_ مسیر برنامه‌ریزی آنها را شماره‌گذاری کنید
با شماره‌گذاری کارها فرزندتان یاد می‌گیرد که دستورالعمل‌های چند مرحله‌ای را دنبال کند. زمانی که راهی برای به یاد ماندن وجود داشته باشد، انجام کارها آسان‌تر می‌شود. مثلا جملاتی مانند “سه کار وجود دارد که باید انجام دهید” می‌تواند کمک‌کننده باشد.
۵_ از نشانه‌های بصری استفاده کنید
کودکانی که مشکل پردازش زبان دارند ممکن است به سختی بتوانند طبق برنامه‌ریزی پیش روند. بنابراین بهتر است از نشانه‌های بصری استفاده کنید مثلا به وسایلی که کودک باید جمع کند اشاره کنید.
کلام آخر
برنامه ریزی روزانه برای کودکان فقط سازماندهی کردن روز نیست بلکه این کار کمک می‌کند تا کودک شادتر و سازگارتری داشته باشید. در واقع، همان‌طور که والدین برنامه‌ریزی را به فرزندشان یاد می‌دهند، راه را برای رشد آنها هموار می‌کنند تا به افراد توانمند، مستقل و دارای اعتماد به نفس بالایی تبدیل شوند.
منابع:
