سازمانی بهداشت جهانی در سال ۱۹۴۸ اصطلاح سلامت را “حالت کامل رفاه جسمی، روانی و اجتماعی” تعریف کرد. سطح سلامت در بالا بردن کیفیت زندگی نقش مستقیم دارد و برای سنجش کیفیت زندگی باید سطح سلامت مورد ارزیابی قرار گیرد.
اجازه بدهید این تعریف را دقیقتر بررسی کنیم:
- رفاه: تجربه حال خوب، رضایتمندی و خوشبختی، حتی اگر شرایط بیرونی نامساعد و دشوار باشد.
- جسمی: توانایی انجام فعالیتهای روزمره، عملکرد صحیح اندامها و سیستمهای بدن
- روانی: توانایی شناسایی افکار، هیجانات، رفتارها و مدیریت باورهای منفی
- اجتماعی: تجربه روابط بینفردی مطلوب، احساس تعلق و به حداقل رساندن تعارضها
لطفا این تعریف را بهخاطر بسپارید و با پتانسیل همراه باشید. در ادامه این مطلب آموزشی با مفهوم و راهکارهای افزایش کیفیت زندگی آشنا خواهید شد.
آشنایی با مفهوم کیفیت زندگی
کیفیت زندگی (QOL) یک احساس کلی نسبت به شرایط حال حاضر شماست. این احساس درونی تعیین کننده نگرانیها، انتظارات، اهداف، آسایش و روابط اجتماعی افراد است. از سمتی، این عوامل روی کیفیت زندگی و احساس رضایتمندی شما تاثیر میگذارند. (منبع)
لطفا به مثالهای زیر توجه کنید:
۱. فردی را در نظر بگیرید که درگیر یک بیماری مزمن است. اگر این فرد درآمد بالایی داشته باشد، باز هم کیفیت زندگی پایینی را تجربه خواهد کرد.
۲. فردی که درآمد بالا دارد، بدحالیهای روانی (مثل خشم و اضطراب) را به حداقل رسانده و تلاش میکند به اهداف مشخص دست پیدا کند، کیفیت زندگی بالایی دارد.
۳. فردی که روابط اجتماعی مطلوب را تجربه میکند، اعتماد به نفس دارد و اختلافها و تعارضها را به حداقل رسانده است، کیفیت زندگی بالایی دارد.
عوامل موثر بر کیفیت زندگی
تنها زمانیکه عوامل موثر بر کیفیت زندگی را بشناسید، میتوانید در راستای بهبود آنها گام بردارید. در این بخش، مهمترین فاکتورهای اثرگذار بر کیفیت زندگی را معرفی کردهایم.
1_ نگرانیهای شغلی: تهدید جدی برای سلامت روان
طبق نظرسنجی انجمن روانشناسی آمریکا، نگرانیهای شغلی در بین ۱۰ نگرانی برجسته اکثر افراد قرار دارد. مطالعات صورت گرفته نشان دادهاند که اخراج شدن از شغل فعلی سطح رضایت از زندگی را به شکل قابلتوجهی کاهش میدهد.
حتی اگر با شغل جدیدتان سازگار شوید، آسیبهای اخراج شدن از شغل قبلی از زندگیتان حذف نخواهد شد.
افرادی که دائما نگران هستند پس از تعدیل نیرو شغلشان را از دست بدهند، کیفیت زندگی مطلوبی را تجربه نخواهند کرد. اگر این افراد یک شغل مطمئن و پایدار داشته باشند، نسبت به آینده اطمینان خاطر و احساس مثبت بیشتری خواهند داشت.
2_ تفریح: فرار از شلوغیها
گاهیاوقات ممکن است تمام وقتتان را به فعالیتهای شغلی اختصاص دهید و نسبت به تفریح و استراحت بیتوجه باشید. با این کار احساس فرسودگی، استرس، افسردگی و سایر مشکلات سلامت روان را تجربه خواهید کرد.
کارمندی را در نظر بگیرید که همیشه در حال کار کردن است و شبکههای اجتماعی را جایگزین تفریح و استراحت موثر کرده است. این کارمند در طول روز احساس بیحوصلگی، بیقراری، کاهش تمرکز، استرس، سردرد و کاهش کیفیت زندگی را تجربه خواهد کرد.
3_ محیط اطراف: یک درمانگر قدرتمند
خلقوخوی ما تا حد زیادی از طبیعت و محیط اطراف ما تاثیر میپذیرد و این موضوع بر کیفیت زندگی ما اثر میگذارد. مطالعات علمی نشان دادهاند که زندگی کردن در طبیعت و مناطق سرسبز، خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی را بهطور مستقیم کاهش میدهد.
4_ ترافیک: منبع بدحالی و خستگی
روشهای کند حملونقل مثل پیادهروی و دوچرخهسواری کیفیت زندگی را بالا میبرند. اگر مسیرهای کوتاه را بهصورت پیاده یا با دوچرخه طی کنید، احساس رضایت را تجربه خواهید کرد. در نقطه مقابل، افرادی که هر روز ۳۰ دقیقه بدحالی و فشار روانی ناشی از ترافیک را تجربه میکنند، رضایتمندی کمتری دارند.
5_ کیفیت روابط اجتماعی: منشاء هیجانات مثبت و منفی
انسانها موجودی اجتماعی هستند و تجربه روابط سالم و ارزشمند کیفیت زندگی آنها را افزایش میدهد. در دل یک ارتباط سالم هیجانات مثبت و در دل یک ارتباط مخرب، هیجانات منفی و مخرب را تجربه خواهید کرد.
لطفا به مثالهای زیر توجه داشته باشید:
- زهرا از سمت خانواده مورد انتقاد قرار میگیرد و این موضوع عزتنفس او را کاهش داده است.
- صادق مطمئن نیست دوستش با بیان آن جمله کنایهآمیز چه منظوری داشته است! این ابهام ذهن زهرا را ساعتها درگیر میکند و این موضوع کیفیت زندگی او را کاهش میدهد.
- مینا به جملات دیگران با دقت و لبخند گوش میدهد. با این کار، هم متوجه پیام دیگران میشود و هم به آنها احساس مثبت منتقل میکند.
- حسن روی مهارتهایش متمرکز شده است. او با این کار روابط شغلی ارزشمند ایجاد کرده و به کمک این ارتباطات درآمد خودش را افزایش داده است.
6_ مسکن: افزایش کیفیت زندگی
ناامنی و نامساعد بودن شرایط زندگی بهطور مستقیم کیفیت زندگیتان را کاهش میدهد. تجربه مشکلات سرمایش و گرمایش، چکه کردن سقف، سروصدای زیاد، فاصله طولانی، رطوبت بالا، احتمال سرقت و… از جمله مشکلات مربوط به مسکن هستند.
عدم رسیدگی به این مشکلات، بالا بردن کیفیت زندگی و تجربه رضایتمندی در زندگی را دشوار میکند.
بالا بردن کیفیت زندگی
راهکارهای بالا بردن کیفیت زندگی اغلب لذتبخش و مثبت هستند. با یادگیری این تکنیکها احساس رضایتمندی و بهبود سلامت روان را تجربه خواهید کرد. در ادامه با مهمترین روشهای بهبود کیفیت زندگی آشنا خواهید شد.
1_ لبخند بزنید: دستکاری شیمی مغز
اگر لبخند بزنید، هورمونهای شادی مثل سروتونین و دوپامین را تجربه خواهید کرد. این هورمونها با احساس خوبحالی همراه هستند و کیفیت زندگیتان را ارتقا میدهند. حتی اگر از سر اجبار یک لبخند مصنوعی بزنید، سطح استرستان کاهش مییابد.
لبخند زدن را به مجموعه عادات مثبتتان اضافه کنید و اثر آن را در روزمرهتان مشاهده کنید.
2_ شکرگذار باشید: تنظیم دوباره توجه
مدارهای عصبی مغز انسانها برای تشخیص تهدیدها و عوامل منفی سیمکشی و تنظیم شده است. این موضوع در بلندمدت کیفیت زندگی افراد را کاهش میدهد. برای ایجاد تحول در زندگی، لازم است دستبهکار شوید و توجه و تمرکزتان را تنظیم کنید.
با بهکارگیری راهکارهای زیر، توجهتان را بر داشتهها و نکات مثبت قرار دهید:
- یک دفترچه جذاب و مستحکم بخرید و آن را در دسترس قرار دهید.
- هر روز ۳ مورد که بهخاطر آن شکرگذار هستید را در این دفترچه یادداشت کنید.
- موارد مثبت که بابت آن قدردان هستید را در گفتگوی روزمرهتان جای دهید.
3_ استراحت کنید: ترمیم خستگیهای ذهن و جسم
در ابتدای مقاله مفهوم سلامت را تعریف کردیم و باید به این نکته توجه داشته باشید که بین کمخوابی و سلامت ذهن، جسم و روابط اجتماعی یک ارتباط مستقیم وجود دارد. بهعبارت دیگر، خواب بیکیفیت و عدم استراحت در طول روز کیفیت زندگیتان را بهصورت جدی کاهش میدهد.
فرسودگی شغلی از ضعف در مدیریت انرژی و عدم شفافیت ناشی میشود، نه از کار بیشازحد. (برندن بورچارد)
4_ حل مسئله: از جدیترین منابع خوبحالی
حل مسئله دشمن نگرانیها و بدحالیهای روانی است. این مهارت سطح سلامت روانتان را بهبود میدهد و کافی است برای مدت زمان کوتاهی آن را امتحان کنید. همچنین، پیشنهاد میشود در مورد مفهوم “درمان مسئله-محور” تحقیق کنید و دانشتان را در این زمینه افزایش دهید.
برای بالا بردن کیفیت زندگی مشکلات رایج در زندگیتان را لیست کنید و مسائل نگرانکننده و مهم را برای خودتان شفاف کنید. سپس ریشههای مسئلهتان را بشناسید و برای برطرف کردن آن، راهحلهای علمی و موثر پیدا کنید.
5_ GTD: به ذهن، وظایف و وسایلتان نظم بدهید
تصور کنید وسایلتان بههمریخته است، وظایفتان مشخص نیست، پوشههای لپتاپتان پر شده از فایلهای مختلف، Saved Messages تلگرامتان شلوغ است، کارت بانکیتان را گم کردهاید و… . چطور انتظار دارید با وجود این همه بینظمی، کیفیت زندگی مطلوبی را تجربه کنید؟
با استفاده از سیستم GTD (به سرانجام رساندن کارها) میتوانید به وسایل فیزیکی، دیجیتالی، پروژهها، وظایف و شلوغیهای ذهنتان نظم بدهید. پس از اینکه بینظمیها را در زندگیتان به حداقل برسانید، احساس آرامش و رضایتمندی را تجربه خواهید کرد.
- بیشتر بخوانید: استعداد چیست؟
- بیشتر بخوانید: موفقیت چیست؟
- بیشتر بخوانید: چگونه به موفقیت برسیم؟
- بیشتر بخوانید: توسعه فردی چیست
6_ هدفگذاری کنید: منبع انگیزه و امید
انگیزهتان پایین آمده است؟ بهدنبال افزایش امید در زندگیتان هستید؟ میخواهید عزتنفستان را بهبود دهید؟ اهداف کوتاهمدت و بلندمدت تعیین کند. در حقیقت، در بسیاری از فرآیندهای علمی بهبود سلامت روان و افزایش عملکرد، به “هدفگذاری” توجه جدی شده است.
البته که باید روش اصولی هدفگذاری را یاد بگیرید و آن را به شکل مطلوب پیادهسازی کنید. جمله “میخواهم وزن کم کنم” هدفگذاری نیست و نتیجه مطلوبی را رقم نخواهد زد. زمانی که اهدافتان را به روش SMART تعیین کرده باشید، به خودتان میگویید:
میخواهم تا ۳ ماه آینده، ۵ کیلوگرم وزن کم کنم. برای دستیابی به این هدف لازم است به تغذیهام توجه داشته باشم، هر روز نمودار تحرک را پر کنم و عملکردم را مورد ارزیابی قرار دهم.
7_ زندگی در لحظه حال (افزایش کیفیت زندگی)
زندگی در آینده (نگرانی) و زندگی در گذشته (نشخوار فکری) کیفیت زندگی شما را کاهش میدهد. برای افزایش رضایتمندی، آرامش و بهبود کیفیت زندگی باید در لحظه حال زندگی کنید.
راهکارهای زندگی در لحظه حال به شرح زیر است:
- تمرینات ذهنآگاهی را انجام دهید.
- بر حواس پنجگانهتان متمرکز شوید.
- تمرینات تنفسی را امتحان کنید، مخصوصا زمانیکه استرس دارید.
- افکار و احساساتتان را بنویسید و از آنها جدا شوید.
- دایره نگرانی را بپذیرید و بر دایره کنترل متمرکز شوید.
8_ یادگیری یک چیز جدید: ذهنتان را جوان نگهدارید
در عصر حاضر میتوانید از اینترنت، هوش مصنوعی و فناوریهای جدید برای یادگیری چیزهای مختلف بهره بگیرید. یادگیری دائمی میتواند رضایتمندی را در دل شما زنده کند و زمینه پیشرفت شما را فراهم کند. پس از همین الان شروع کنید، عادت یادگیری را در روزمرهتان جای دهید و هیچ بهانهای نیاورید.
برای بالا بردن کیفیت زندگی، هر روز نکتهای یاد بگیرید که به شما احساس مثبت میدهد، یکی از گرههای زندگیتان را رفع میکند یا تمایل دارید آن نکته را برای دیگران تعریف کنید.
9_ با عزیزانتان وقت بگذارید: لمس قدرت همدلی
با اعضای خانوادهتان حرف بزنید و با آنها همدلی کنید. همدلی یعنی توانایی درک کردن احساسات دیگران، به گونهای که انگار خودمان آن موقعیت را تجربه کردهایم. پس از همدلی کردن، احساس رضایت و خوبحالی را تجربه خواهید کرد و این احساس، کیفیت زندگیتان را ارتقا میدهد.
همچنین اگر با اعضای خانوادهتان وقت بگذرانید، میزان اختلاف و تعارضهای بینفردی را به حداقل میرسانید. با این کار استرستان از بین میرود، احساس تنها بودن نخواهید داشت و سلامت ذهن و جسمتان را بهبود میدهید.
10_ مدیریت زمان: از آشفتگی به آرامش
زمان از با ارزشترین داراییهای ماست. بیتوجهی به زمان یعنی بیتوجهی به زندگی و این موضوع کیفیت زندگی ما را کاهش میدهد. اگر تکنیکهای مدیریت زمان را بهکار بگیرید، قادر خواهید بود در مدت زمان کوتاه بیشتر کار کنید.
اجرای تکنیکهایی مثل پومودورو، تایم باکسینگ، ماتریس آیزنهاور، کار عمیق و… و تجربه احساس بهرهوری ناشی از آن، کیفیت زندگیتان را ارتقا میدهد.
11_ تغذیه سالم (بهبود کیفیت زندگی)
عادات غذایی شما سطح انرژی شما را تعیین میکند و روی سیستم ایمنی بدنتان تاثیر میگذارد. اگر به تغذیهتان توجه داشته باشید، کمتر بیمار میشوید و در طول روز احساس خوبی خواهید داشت.
محدود کردن مصرف خوراکیهای زیر در بالا بردن کیفیت زندگی شما تاثیر دارد:
- غذاهای فرآوری شده
- نوشابه و آب میوههای صنعتی
- غذاهای سرخشده
- شیرینیها و تنقلات
- غذاهای آماده
12_ تحرک داشته باشید: کاهش تنشهای عضلانی و ذهنی
مطالعات علمی صورت گرفته نشان میدهند که ورزش بهطور مستقیم بر روی کیفیت زندگی، سطح سلامتی، تجربه احساسات مثبت و کاهش علائم بیماری نقش دارد. یکی از موثرترین راهکارهای بالا بردن کیفیت زندگی این است که ورزش را به یک عادت روزانه تبدیل کنید.
یک فعالیت ورزشی را پیدا کنید که به آن علاقه دارید و از انجام آن لذت میبرید. مثلا میتوانید دوچرخهسواری و گوش دادن به موزیک مورد علاقهتان را به یک عادت تبدیل کنید. با این کار، در بلندمدت استرس کمتر و خوبحالی بیشتری را تجربه خواهید کرد.
13_ خوب بخوابید: شارژ مجدد مغز
خواب بیکیفیت بر همه جنبههای زندگیتان اثر میگذارد. بهتر است یک روتین خواب منظم داشته باشید، استفاده از گوشی قبل از خواب را مدیریت کنید و بدون اضطراب بخوابید.
مهمترین اثرات خواب باکیفیت به شرح زیر است:
- قدرت اراده، حافظه و تمرکزتان بهبود پیدا میکند.
- خُلق مثبت و خوبحالی را تجربه خواهید کرد.
- سیستم ایمنی بدنتان تقویت میشود.
- خطر بیماریهای جسمی مثل دیابت و فشارخون به حداقل میرسد.
- بهرهوریتان افزایش مییابد و تعادل در زندگیتان افزایش مییابد.
14_ تفریح کنید: شکوفایی خلاقیت
بخشی از روزتان را به فاصله گرفتن از شلوغیهای روزمره اختصاص دهید. کاهش استرس، بهبود خلقوخو، افزایش خلاقیت و بهبود کیفیت زندگی از جمله اثرات مثبت فاصله گرفتن از فعالیتهای شغلی و شلوغی ذهن است.
برای اوقات فراغت خود برنامهریزی کنید و حداقل چند ساعت از هفتهتان را به تفریح کردن اختصاص دهید.
15_ مدیریت اضطراب: در مسیر شادابی قدم بگذارید
اضطراب یک بدحالی روانی ناخوشایند و منفی است که منشا درونی دارد و با علائم فیزیولوژیکی مثل تپش قلب، تنگی نفس یا تعرق همراه است. اضطراب اغلب یک نگرانی مربوط به آینده است و مسائل حلنشده مالی، سلامتی، شغلی و خانوادگی ما را شامل میشود.
مدیریت اضطراب باعث بهبود کیفیت زندگی میشود چون:
- قدرت تمرکز و حافظهتان افزایش مییابد.
- عملکرد و بهرهوری بیشتری خواهید داشت.
- خاطرات آزاردهنده نمیتوانند ذهن شما را درگیر کنند.
- کیفیت خوابتان افزایش مییابد.
- اگر اضطراب را مدیریت کنید، انرژیتان هدر نمیرود.
- اعتماد به نفس و مهارتهای ارتباطیتان تقویت میشود.
۳۰ راهکار فوری افزایش کیفیت زندگی
در این مقاله تکنیکهای بالا بردن کیفیت زندگی معرفی شد و به صورت مفصل مورد بررسی قرار گرفت. در این بخش با راهکارهای ساده و فوری افزایش کیفیت زندگی آشنا خواهید شد.
۱. از امروز ۱۵ دقیقه زودتر از خواب بیدار شوید.
***
۲. بیشتر از قبل آب بنوشید.
***
۳. به موسیقی مورد علاقهتان گوش دهید و شادابی و نشاط بیشتری را تجربه کنید.
***
۴. یک فصل از کتاب مورد علاقهتان را بخوانید.
***
۵. تلویزیون را زودتر خاموش کنید.
***
۶. پس از برخواستن از خواب یک لیست ۳ موردی از وظایفتان تهیه کنید.
***
۷. شبکههای اجتماعی را محدود کنید.
***
۸. برای خودتان وقت بگذارید و با خودتان خلوت کنید.
***
۹. تمرینات بهبود ژست بدنی را انجام دهید و اثر آن را بر احساس درونیتان مشاهده کنید.
***
۱۰. در یک کار داوطلبانه شرکت کنید و برای آن وقت بگذارید.
***
۱۱. رختخوابتان را مرتب کنید.
***
۱۲. برای عزیزانتان وقت بگذارید و یک خاطره مثبت و خوبحال کننده را مرور کنید.
***
۱۳. یک سخنرانی TED تماشا کنید.
***
۱۴. دوش بگیرید و رایحه درمانی کنید.
***
۱۵. به پادکست مورد علاقهتان گوش دهید.
***
۱۶. به طبیعت گوش فرا دهید.
***
۱۷. نوتیفیکیشنهای گوشیتان را خاموش کنید.
***
۱۸. یک عامل حواسپرتی را حذف کنید. مثلا صداگیر گوش تهیه کنید.
***
۱۹. یکی از کارهای روزمره را با دست چپ انجام دهید و با این کار ارادهتان را تقویت کنید.
***
۲۰. پروتئین را در وعده صبحانهتان جای دهید.
***
۲۱. یک ویژنبورد برای خودتان ایجاد کنید.
***
۲۲. دستور پخت غذای مورد علاقهتان را یاد بگیرید یا یک غذای سالم تهیه کنید.
***
۲۳. کمی بیشتر به عزیزانتان بگویید “دوستت دارم”.
***
۲۴. غروب آفتاب را تماشا کنید.
***
۲۵. یک فهرست از نقاط قوت خود ایجاد کنید و آن را مرور کنید.
***
۲۶. یک جدول یا پازل حل کنید.
***
۲۷. به ستارهها نگاه کنید.
***
۲۸. برنامه فردایتان را امشب تنظیم و مرور کنید.
***
۲۹. دعا کنید.
***
۳۰. یک کفش راحت بپوشید
کلام آخر
در انتها باید به این نکته اشاره کنیم که اثر تکنیکهای بالا بردن کیفیت زندگی را زمانی مشاهده خواهید کرد که آنها را در روزمره و زندگیتان پیادهسازی کنید. اگر مجموعهای از این تکنیکها را انتخاب کنید و روی اجرایی کردن آنها متمرکز شوید، تاثیر آنها چندین و چند برابر خواهد شد. از اینکه تا انتهای این مطلب آموزشی با ما همراه بودید از شما متشکریم. امیدواریم مقاله “بهبود کیفیت زندگی” مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
منابع:
- becomingminimalist.com
- linkedin.com
- relaxtheback.com
- apibhs.com
- verywellmind.com