ترس از موفقیت یک مشکل شایع است؛ بسیاری از افراد، از این که به موقعیت‌های جدیدی دست پیدا کنند نگران می‌شوند و به همین دلیل ممکن است این ترس و نگرانی را با الگوهای رفتاری ناسالمی نشان دهند. مانند رفتارهای اجتنابی، اهمال کاری، کمال گرایی یا حتی خود تخریبی.
ترس از موفقیت معمولا زمانی به اوج خود می‌رسد که افراد تحت فشار باشند، انگیزه‌ای نداشته باشند یا احساسات منفی را تجربه کنند. مثل اضطراب، احساس گناه، ناراحتی و…
در این مقاله به طور کامل به بررسی این موضوع می‌پردازیم که ترس از موفقیت یعنی چی، چه چیزی باعث آن می‌شود و چگونه می‌توان آن را شناسایی و بر آن غلبه کرد؟
ترس از موفقیت چیست؟
ترس از موفقیت یعنی نگرانی از دستیابی به چیزهای جدید، قادر نبودن به حفظ دستاوردها، ترس از تغییرات احتمالی، ترس از پیامدهای موفقیت یا ترس از شکست خوردن. گاهی افراد از این ترس آگاه هستند اما بیشتر اوقات این ترس در ناخودآگاه قرار دارد و به شکل الگوهای فکری و رفتاری ناسالم و تکراری خودش را نشان می‌دهد. بنابراین برای شناسایی این ترس لازم است شناخت بیشتری از خودمان داشته باشیم.
ترس از موفقیت در چه رفتارهایی بروز می‌کند؟
ترس از موفقیت می‌تواند به روش‌های مختلفی ظاهر شود. در این قسمت به برخی از رفتارهایی اشاره می‌کنیم که ممکن است نشانه‌ای از این ترس باشند و باید از آن‌ها آگاه باشیم:
۱- رفتارهای اجتنابی
افرادی که از رفتارهای اجتنابی استفاده می‌کنند معمولا از قرار گرفتن در مرکز توجه، تحسین شدن و… خوششان نمی‌آید. مثلا افرادی که حتی در قبال دریافت نمره هم حاضر نیستند در کلاس کنفرانس ارائه دهند.
همچنین برخی از افراد ممکن است بارها و بارها قبل از رسیدن به هدفشان بهانه‌ای پیدا کنند و آن را کنار بگذارند. مانند کسانی که تجربه شرکت در کلاس‌های گوناگونی را دارند اما همه آن‌ها را ناتمام کنار گذاشته‌اند.
۲- اهمال کاری
اهمال کاری به معنی به تعویق انداختن کارهاست. به عنوان مثال، فردی شروع یا تکمیل یک پروژه را به تاخیر می‌اندازند و در نتیجه این به تعویق انداختن ممکن است فرصت را به طور کامل از دست بدهد یا کارش دیگر ارزش اولیه را نداشته باشد.
۳- کمال گرایی
افراد کمال گرا می‌خواهند همه کارها را به بهترین شکل ممکن انجام دهند؛ آن‌ها وقت زیادی را صرف کارهای کم اهمیت می‌کنند و بیش از حد به جزئیات می‌پردازند، تا جایی که ممکن است هدف اصلی کارهایشان را فراموش کنند.
۴- خود تخریبی
در بدترین حالت ممکن، ترس از موفقیت ممکن است در رفتارهای خود تخریبی ظاهر شود. این افراد بدون این که کنترلی بر خودشان داشته باشند، هر فرصتی برای موفقیت را رد می‌کنند یا به طور ناخودآگاه موانعی در مسیرشان ایجاد می‌کنند. مانند افرادی که هر کاری انجام می‌دهند جز رسیدگی به پروژه درسی.
ترس از موفقیت بیشتر چه زمانی افزایش پیدا می‌کند؟
این ترس در برخی مواقع بیشتر از زمان‌های دیگر بروز می‌کند مانند وقت‌هایی که افراد مضطرب هستند یا فشار زیادی را تجربه می‌کنند. در ادامه به شایع‌ترین موقعیت‌هایی می‌پردازیم که ترس از موفقیت در آن‌ها بروز پیدا می‌کند:
۱- اضطراب
زمانی که افراد اضطراب دارند، ترس از موفقیت ممکن است بیشتر شود. افراد مضطرب عواقب موفقیت‌شان را پیش بینی می‌کنند؛ آن‌ها نگران هستند که در مرکز توجه قرار بگیرند، می‌ترسند موفقیت همه چیز را پیچیده کند، کارشان مورد قبول واقع نشود و رسیدن به هدف مانند چیزی که تصور می‌کردند نباشد.
۲- احساس گناه
زمانی که افراد درگیر احساس گناه، شرم و عذاب وجدان می‌شوند نیز ترس از موفقیت به سراغ آن‌ها می‌آيد. به عنوان مثال دختری که موقعیت شغلی و درآمد بهتری نسبت به پدرش دارد ممکن است پیشنهاد ترفیع درجه از سمت مدیرش را رد کند.
۳- درد و ناراحتی
گاهی اوقات افراد در مسیر رسیدن به موفقیت احساسات ناخوشایندی را تجربه می‌کنند؛ به عنوان مثال، به این دلیل که همچنان باید سخت تلاش کنند و برای رسیدن به هدف راه درازی در پیش دارند.
۴- فشار
زمانی که افراد تحت فشارهای شغلی، درسی و… هستند نیز ممکن است تلاششان در مسیر موفقیت کاهش یابد. چرا که تحت فشار بودن به اندازه کافی انرژی آدم‌ها را می‌گیرد و توانی برای ادامه دادن نخواهند داشت.
۵- نداشتن انگیزه
گاهی اوقات افرادی که از موفقیت می‌ترسند، تنبل، بی انگیزه و کم توقع به نظر می‌رسند و ترس آن‌ها مانع از پیشرفت در مسیر رسیدن به اهدافشان می‌شود. به عنوان مثال، نوازنده‌ای را در نظر بگیرید که عاشق نواختن در خلوت است در حالی که از اجرای عمومی می‌ترسد و به همین دلیل برای پیشرفت در حرفه‌اش تلاشی نمی‌کند.
دلایل ترس از موفقیت
دلایل زیادی برای ترس از موفقیت وجود دارد که بسیاری از آن‌ها در طول زندگی، بر اثر تجارب ناخوشایندی ایجاد شده است. شایع‌ترین این دلایل عبارتند از:
۱- تجربیات دوران کودکی
تجربیات دوران کودکی می‌توانند تاثیرات منفی بر افراد بگذارند و به همین خاطر یکی از اصلی‌ترین دلایل ترس از موفقیت هستند. به عنوان مثال، اگر فردی در دوران کودکی مدام مورد تمسخر دیگران قرار گرفته باشد، احتمالا در بزرگسالی از این که کانون توجه قرار بگیرد دوری می‌کند یا اگر یک کودک به اندازه کافی توسط اطرافیانش دیده نشده باشد، ممکن است در بزرگسالی کمال گرا شود و همه چیز را خیلی عالی بخواهد.
۲- سندرم ایمپاستر
سندرم ایمپاستر به این معناست که افراد نمی‌توانند موفقیت‌هایشان را بپذیرند. به گفته متخصصان سلامت روان، شک داشتن به خود می‌تواند منجر به ایجاد چنین ترس‌هایی شود که افراد دستاوردهایشان را در مقایسه با دیگران کمتر برآورد کنند. همچنین افرادی که به این سندرم روانی مبتلا هستند به مهارت‌ها، علم و دانش یا سخت کوشی خودشان باور ندارند و فکر می‌کنند لیاقت موفق شدن را ندارند.
۳- ترس از انتقاد
برخی از مردم نگران انتقادهای اطرافیان، واکنش‌های آن‌ها یا پیامدهای اجتماعی هستند به خصوص اگر موفقیت آن‌ها بر خلاف هنجارهای مورد انتظار باشد. مثلا یک نویسنده ممکن است نگران پیامدهای نقد فرهنگی مقاله خود باشد یا زنان ممکن است نگران پیامدهای ترفیع گرفتن از همکاران مرد خود باشند و به همین دلیل چنین پیشنهادهایی را رد کنند.
۴- تجربیات منفی
تجربیات منفی گذشته ممکن است افراد را نسبت به موفقیت‌های آینده دچار تردید کند. این افراد معمولا نگران هستند که نکند این هدف هم مانند هدف قبلی با شکست مواجه شود.
۵- خود کارآمدی ضعیف
افرادی که خود کارآمدی ضعیفی دارند به خودشان و توانایی‌هایشان باور ندارند. این افراد معتقدند که نمی‌توانند به اهدافشان دست یابند و به موفقیت برسند.
۶- درونگرایی
برخی از افراد به دلیل تیپ شخصیتی درونگرایی که دارند ترجیح می‌دهند در مرکز توجه نباشند و به همین دلیل از موفقیت دوری می‌کنند زیرا در صورت موفق شدن، تمام توجه‌ها جلب آن‌ها می‌شود.
۷- سلامت روان
برخی از مشکلات سلامت روان مانند اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یا اختلال اضطراب فراگیر (GAD) می‌توانند ترس از موفقیت را تشدید کنند.
عواقب ترس از موفقیت
اگر با ترس از موفقیت مقابله نکنیم، با عواقب آن مواجه می‌شویم که این عواقب می‌تواند بر تمام زندگی ما تاثیرات منفی بگذارد از جمله:
- می‌تواند فرد را از رسیدن به اهداف و خشنودی پس از رسیدن به اهداف، باز دارد.
- این افراد همیشه نگران و مضطرب هستند و احساس می‌کنند جایی گیر کرده‌اند.
- اغلب اوقات وقتی راه طولانی پیش روی خود را در نظر می‌گیرند تسلیم می‌شوند.
- رضایت کلی این افراد از زندگی شخصی و حرفه‌ای پایین است.
- این ترس بر رفتارهای مختلف افراد تاثیر می‌گذارد.
راهکارهایی برای مقابله با ترس از موفقیت
اگر با خواندن این مقاله به این نتیجه رسیدید که شما هم چنین مشکلی دارید، راهکارهای زیر می‌توانند به شما کمک کنند تا با این ترس مقابله کنید و برای رسیدن به اهدافتان آماده شوید.
۱- درباره خودتان کنجکاو باشید
درباره افکار و رفتارتان کنجکاو و نسبت به اعمالتان آگاه باشید. به عنوان مثال به این فکر کنید پیام‌هایی که بارها و بارها در ذهن‌تان تکرار می‌شوند چه معنی دارد؟ تشویق‌کننده هستند یا تخریب‌کننده؟ آیا ترس شما را بیشتر می‌کنند؟ شما چگونه به این پیام‌ها پاسخ می‌دهید؟ این پیام‌ها چگونه باعث رفتارهای شما می‌شوند؟
۲- نوشتن را امتحان کنید
نوشتن به شما کمک می‌کند تا بیشتر به افکار و رفتارهایتان فکر کنید و درباره آن‌ها آگاه‌تر شوید. برای شروع می‌توانید در یک دفترچه یادداشت به این سوالات پاسخ دهید: تصورتان از یک زندگی خوب چیست؟ بزرگترین ترس‌ها و امیدهای شما چیست؟ بهترین و بدترین نتیجه‌ای که می‌توانید از هدف‌تان بگیرید چیست؟ زندگی آینده‌تان را چطور می‌بینید؟
۳- به ترستان فکر کنید
به ترس‌های احتمالی که از موفقیت دارید فکر کنید؛ این که این ترس ها چگونه در گذشته برایتان اتفاق افتاده است؟ چگونه قرار است در حال یا آینده دوباره برایتان اتفاق بیفتد؟ آیا از نتیجه منفی موفقیت می‌ترسید؟ به این فکر کنید که دقیقا از چه چیزی می‌ترسید و این ترستان از کجا می‌آید؟
۴- ترستان را بپذیرید
با نوشتن و فکر کردن به ترس‌ها، آن‌ها را دقیقا در مرکز توجه خودتان قرار می‌دهید و با این کار راحت‌تر می‌توانید این ترس‌ها را بپذیرید و با آن‌ها کنار بیایید.
۵- ریشه‌های ترستان را بررسی کنید
بررسی کنید ترسی که الان دارید ریشه در کودکی دارد یا به دلیل اتفاقی در بزرگسالی ایجاد شده است؟ از تجربیات گذشته خود چه پیامی گرفته‌اید؟ اگر این اتفاق برای شما نمی‌افتاد، الان وضعیت اهداف و موفقیت‌هایتان چگونه بود؟
هر هفته دفترچه یادداشتی که درباره ترس‌هایتان در آن می‌نویسید را مرور کنید و ببینید آیا نشانه‌ای از الگوهای تکراری افکار و رفتارتان در آن وجود دارد؟ با شناسایی الگوهای تکراری مرتبط با ترس‌ها و موفقیت‌ها، راحت‌تر می‌توانید با ترستان مقابله کنید.
وقتی باورها و خودگویی‌های منفی‌تان را شناسایی کردید، به این بپردازید که چگونه می‌توانید آن‌ها را به باورهای توانمند تبدیل کنید. گاهی اوقات ما در الگوهای افکاری و رفتاری ناسالم گیر می‌کنیم و به تنهایی نمی‌توانیم از این چرخه بیرون بیاییم، به همین دلیل شاید بهتر باشد از یک متخصص حرفه‌ای در این حوزه، مانند یک روانشناس یا مشاور کمک بگیریم.
۶- موفقیت‌تان را تصور کنید
تصور کنید مسیر هدف‌تان را طی کرده‌اید و به نقطه‌ای رسیدید که می‌توانید نتایج مثبت و منفی تلاش‌هایتان را مدیریت کنید. در واقع بهتر است هم موفقیت را تصور کنید و هم شکست خوردن را.
۷- از خودتان مراقبت کنید
با مراقبت از ذهن و بدن، استرس و اضطراب‌تان را مدیریت کنید. این مراقبت می‌تواند شامل ورزش کردن، خوردن غذاهای سالم، تنظیم ساعات خواب و استراحت، وقت گذراندن با دوستان و خانواده و… باشد.
همچنین می‌توانید تمرکز حواس را تمرین کنید تا از واکنش‌ها و رفتارهایتان آگاه‌تر باشید. تمرین تنفس عمیق به شما کمک می‌کند تا در شرایطی که استرس دارید یا احساسات دشواری را تجربه می‌کنید، بهتر بتوانید به احساساتتان پاسخ دهید و آن‌ها را کنترل کنید.
۸- خودآگاهی داشته باشید
خودآگاهی‌تان را بالا ببرید و به احساساتتان توجه کنید؛ به این فکر کنید احساسی که دارید از کجا می‌آید و بهتر است با آن چه کنید؟ آیا احساستان شما را کنترل می‌کند یا شما توانستید بر آن غلبه کنید؟ چگونه باید احساساتتان را مدیریت کنید؟
۹- از یک درمانگر کمک بگیرید
درمانگر می‌تواند در مسیر خودآگاهی به شما کمک کند و شما را به چالش بکشد. هنگامی که دلایل ترس از موفقیت را با کمک یک‌دیگر کشف کردید، می‌توانید راه‌حل‌های تخصصی برای رفع مشکل دریافت کنید و مسئولیت رفتارهایتان را بپذیرید. سپس وقتی در مسیر موفقیت قدم برداشتید، کنارتان می‌ماند و شما را تشویق می‌کند و تا زمانی که الگوهای فکری و رفتاری ناسالمتان را کنار نگذاشته‌اید، شما را به چالش می‌کشد.
اگر ترس از موفقیت باعث آشفتگی‌تان شده یا زندگی روزمره‌تان را مختل کرده است، حتما از یک درمانگر کمک بگیرید. درمانگران سال‌ها آموزش دیده‌اند تا برای مقابله با این مشکلات به شما کمک کنند. گاهی اوقات علت مشکلات در زیر سطح آگاهی ما قرار دارند و برای رفع آن‌ها باید به ناخودآگاه برویم و این فرایند تنها از طریق جلسات روان درمانی و کمک درمانگر به دست می‌آید.
کلام آخر
ترس از موفقیت یک مشکل واقعی است که با آگاهی از آن و تاثیراتش در طول زمان، می‌توان با این مشکل مقابله کرد و به موفقیت دست پیدا کرد. در برخی شرایط به تنهایی می‌توان با این ترس مقابله کرد اما اغلب همراهی یک مشاور یا درمانگر به فهم بیشتر ما از این مشکل کمک می‌کند. همانطور که در حال مقابله با ترس از موفقیت هستید، به یاد داشته باشید که در این مسیر باید صبور باشید تا به نتیجه برسید.
منابع:
