گاهی ممکن است هنگام مراجعه به بانک یا مطالعه شرایط مالی، با دو واژه‌ی پرکاربرد “وام” و “تسهیلات” روبه‌رو شوید و ندانید دقیقاً چه تفاوتی میان آن‌ها وجود دارد. این سؤال برای بسیاری از افراد مطرح می‌شود که فرق وام و تسهیلات چیست؟ و آیا هر دو به یک معنا به کار می‌روند یا هر کدام کاربرد و هدف متفاوتی دارند؟ آشنایی با این تفاوت‌ها، به ما کمک می‌کند تصمیم بهتری در انتخاب ابزار مالی مناسب بگیریم و از شرایط و تعهداتی که به دنبال دارند، آگاه باشیم. در ادامه، به بررسی دقیق‌تر این موضوع می‌پردازیم تا بتوانید با دیدی روشن‌تر، مسیر مالی خود را انتخاب کنید.
وام چیست؟
وام، پولی است که بانک یا مؤسسه مالی در اختیار افراد قرار می‌دهد تا در شرایط خاص، مانند خرید خانه، راه‌اندازی کسب‌وکار یا رفع نیازهای ضروری، از آن استفاده کنند. برای گرفتن وام، معمولاً باید مدارک مشخصی ارائه داد و توان بازپرداخت بررسی شود. وام‌ها همیشه با یک قرارداد همراه هستند که در آن میزان سود، مدت بازپرداخت و شرایط دیگر مشخص می‌شود. دریافت‌کننده وام موظف است مبلغ دریافتی را در زمان‌های تعیین‌شده به همراه سود مشخص، به بانک برگرداند. اگر اقساط به‌موقع پرداخت نشود، ممکن است جریمه یا اقدامات قانونی در انتظار فرد باشد.
تسهیلات چیست؟
تسهیلات به کمک‌های مالی گفته می‌شود که بانک‌ها و مؤسسات اعتباری برای حمایت از افراد یا شرکت‌ها در مسیر انجام فعالیت‌های اقتصادی، شغلی یا تولیدی ارائه می‌دهند. این کمک‌ها می‌توانند به شکل‌های مختلفی مثل وام، اعتبار خرید، اجاره به شرط تملیک یا حتی خرید دین باشند. هدف اصلی از ارائه تسهیلات این است که افراد بتوانند راحت‌تر به سرمایه موردنیاز خود دست پیدا کنند و پروژه‌ها یا برنامه‌های مالی خود را اجرا کنند. به طور خلاصه، هر نوع پشتیبانی مالی که بانک‌ها برای ساده‌تر شدن مسیر رشد اقتصادی در اختیار متقاضیان قرار می‌دهند، تسهیلات نامیده می‌شود.
تسهیلات بانکی چیست؟
تسهیلات بانکی یعنی پول یا اعتبار مالی که بانک‌ها برای حمایت از افراد یا شرکت‌ها در اختیارشان قرار می‌دهند. این تسهیلات می‌تواند برای خرید کالا، راه‌اندازی کسب‌وکار، تأمین سرمایه در گردش یا حتی انجام پروژه‌های عمرانی استفاده شود. پیش از پرداخت این نوع کمک مالی، بانک شرایط و توان مالی فرد یا مجموعه را بررسی می‌کند تا مطمئن شود که بازپرداخت در زمان مشخص انجام خواهد شد. تسهیلات بانکی ابزار مهمی برای رشد اقتصادی و تأمین مالی نیازهای مختلف جامعه هستند.
فرق وام و تسهیلات چیست؟
برای درک بهتر اینکه فرق وام با تسهیلات چیست، باید بدانیم که این دو اصطلاح در نظام بانکی شباهت‌هایی دارند، اما یکسان نیستند. وام، نوع مشخصی از تسهیلات بانکی است که طی آن بانک مبلغی پول را با سود مشخص و زمان بازپرداخت معین به فرد یا شرکت پرداخت می‌کند. در این حالت، دریافت‌کننده وام موظف است مبلغ را طبق قرارداد بازگرداند، بدون اینکه بانک در نوع استفاده از وام دخالتی داشته باشد.
در مقابل، تسهیلات بانکی یک مفهوم گسترده‌تر است و شامل انواع مختلفی از کمک‌های مالی مانند وام، اعتبار خرید، اجاره به شرط تملیک و… می‌شود. تسهیلات معمولاً با هدف حمایت از فعالیت‌های اقتصادی، تولیدی یا تجاری اعطا می‌شوند و ممکن است بانک در بخشی از سود حاصل از پروژه یا فعالیت شریک شود.
به‌طور خلاصه، اگر بخواهیم بگوییم فرق وام با تسهیلات در چیست، باید گفت که وام فقط یکی از شکل‌های تسهیلات است، در حالی که تسهیلات مجموعه‌ای از خدمات مالی گسترده‌تر و متنوع‌تر را شامل می‌شود.
جدول تفاوت وام و تسهیلات
در جدول زیر، تفاوت‌های اصلی بین وام و تسهیلات به‌صورت ساده و مقایسه‌ای آورده شده است:
| ویژگی | وام | تسهیلات |
| تعریف | قرض دادن پول با سود مشخص برای مدت معین و هدف خاص | مجموعه خدمات مالی برای کمک به فعالیت‌های اقتصادی که انواع مختلفی دارد |
| هدف | تأمین مالی برای نیازهایی مثل خرید خانه یا خودرو | تسهیل فعالیت‌های اقتصادی و ارائه انواع خدمات مالی |
| نوع | مشخص و محدود (مثلاً وام مسکن یا خودرو) | متنوع و گسترده (مانند وام، اعتبار اسنادی، خط اعتباری، ضمانت‌نامه و…) |
| انعطاف‌پذیری | کمتر، شرایط معمولاً ثابت است | بیشتر، شرایط قابل تغییر و منعطف |
| ضمانت | اغلب نیاز به ضمانت مثل سند یا سفته دارد | گاهی نیاز به ضمانت است، اما همیشه الزامی نیست |
| مدت زمان بازپرداخت | مشخص و از پیش تعیین شده | بسته به نوع تسهیلات، می‌تواند کوتاه‌مدت، میان‌مدت یا بلندمدت باشد |
| نرخ سود | ثابت و مشخص | ممکن است ثابت یا متغیر باشد، بسته به نوع تسهیلات |
| شرایط | معمولاً سخت‌گیرانه‌تر، نیاز به مدارک بیشتر | متناسب با نوع تسهیلات و شرایط مشتری |
| مثال | وام مسکن، وام خودرو، وام دانشجویی | اعتبار خرید، سرمایه در گردش، ضمانت‌نامه، خط اعتباری، اعتبار اسنادی |
انواع تسهیلات و وام های بانکی
بانک‌ها برای تأمین نیازهای مالی مشتریان، انواع مختلفی از تسهیلات و وام‌ها را ارائه می‌دهند که هرکدام شرایط و کاربردهای خاص خود را دارند. در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین انواع تسهیلات و وام‌های بانکی در ایران می‌پردازیم:
۱- وام قرض‌الحسنه: این نوع وام بدون دریافت سود به متقاضیان اعطا می‌شود و معمولاً برای مواردی مانند ازدواج، درمان بیماری و کمک به نیازمندان در نظر گرفته می‌شود. تنها کارمزدی جزئی برای پوشش هزینه‌های اداری از وام‌گیرنده دریافت می‌شود.
۲- وام مضاربه: در وام مضاربه، بانک سرمایه لازم را برای فعالیت‌های تجاری فراهم می‌کند و سود حاصل بین بانک و وام‌گیرنده تقسیم می‌شود. این وام بیشتر در حوزه بازرگانی کاربرد دارد.
۳– وام جعاله: این وام برای انجام خدمات مشخصی مانند تعمیر مسکن یا تکمیل ساختمان اعطا می‌شود. بانک هزینه‌های مربوطه را تأمین می‌کند و وام‌گیرنده متعهد به انجام کار مورد نظر می‌شود.
۴- وام مرابحه: در وام مرابحه، بانک کالا یا خدمات مورد نیاز مشتری را خریداری کرده و با افزودن سود مشخص، به‌صورت اقساطی به مشتری می‌فروشد. این وام برای خرید کالاهای مصرفی بادوام یا تأمین مواد اولیه کسب‌وکارها استفاده می‌شود.
۵- وام مشارکت مدنی: بانک و وام‌گیرنده به‌صورت مشترک در یک پروژه سرمایه‌گذاری می‌کنند و در سود و زیان آن شریک هستند. این نوع تسهیلات برای پروژه‌های ساختمانی، صنعتی و کشاورزی کاربرد دارد.
۶- وام خرید دین: این وام به‌منظور تأمین نقدینگی شرکت‌ها از طریق خرید اسناد و مطالبات مدت‌دار آن‌ها توسط بانک ارائه می‌شود.
۷- وام سلف: در این نوع وام، بانک محصولات تولیدی آینده وام‌گیرنده را پیش‌خرید کرده و مبلغ آن را نقداً پرداخت می‌کند. این تسهیلات برای تأمین مالی تولیدکنندگان قبل از عرضه محصولات به بازار مفید است.
۸- وام خرید مسکن: این وام برای خرید واحدهای مسکونی ارائه می‌شود و معمولاً مبلغ و شرایط بازپرداخت آن بسته به سیاست‌های بانک متفاوت است.
۹- وام ازدواج: به‌منظور حمایت از زوج‌های جوان، وام ازدواج با شرایط ویژه‌ای اعطا می‌شود که مبلغ و شرایط آن توسط دولت تعیین می‌گردد.
۱۰- وام خرید خودرو: این وام برای خرید خودروهای شخصی یا تجاری ارائه می‌شود و معمولاً بخشی از قیمت خودرو را پوشش می‌دهد.
هر یک از این تسهیلات و وام‌ها دارای شرایط و ضوابط خاصی هستند که متقاضیان باید پیش از اقدام به دریافت، از آن‌ها مطلع شوند تا بتوانند بهترین انتخاب را بر اساس نیازهای خود داشته باشند. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله وام خرید خودرو را بخوانید.
تفاوت در اهداف دریافت وام و تسهیلات
افراد و شرکت‌ها معمولاً بنا به نیازهای متفاوتی سراغ بانک‌ها می‌روند تا از خدمات مالی استفاده کنند، اما هدف آن‌ها از گرفتن وام با تسهیلات فرق دارد. کسانی که وام می‌گیرند، معمولاً به دنبال رفع نیازهای شخصی خود هستند؛ مثل خرید خانه، پرداخت هزینه‌های درمان، پرداخت بدهی یا حتی ازدواج. این نوع وام‌ها بیشتر برای حل مسائل روزمره یا اضطراری افراد به کار می‌روند. اما تسهیلات معمولاً برای فعالیت‌های اقتصادی یا تولیدی استفاده می‌شوند.
شرکت‌ها، کارخانه‌ها یا فعالان اقتصادی برای توسعه کسب‌وکار، خرید تجهیزات، تأمین سرمایه در گردش یا راه‌اندازی پروژه‌های جدید به سراغ دریافت تسهیلات می‌روند. به‌عبارتی، تسهیلات بیشتر برای رشد و توسعه اقتصادی کاربرد دارند. در یک نگاه ساده، می‌توان گفت که وام برای نیازهای شخصی و مصرفی است، در حالی‌که تسهیلات برای اهداف اقتصادی و سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کلام آخر
فرق وام و تسهیلات چیست؟ با بررسی دقیق تفاوت وام با تسهیلات، می‌توان دریافت که هرچند این دو اصطلاح در نگاه اول مشابه به نظر می‌رسند، اما از نظر ساختار، هدف، شرایط دریافت و کاربرد، تفاوت‌های قابل‌توجهی دارند. وام‌ها بیشتر برای تأمین نیازهای شخصی و روزمره استفاده می‌شوند و معمولاً چارچوب ساده‌تری دارند، در حالی‌که تسهیلات مفهومی گسترده‌تر با تنوع بیشتر در انواع و اهداف هستند و بیشتر برای پشتیبانی از فعالیت‌های اقتصادی، تولیدی یا تجاری ارائه می‌شوند.
شناخت این تفاوت‌ها نه تنها به ما در انتخاب گزینه مناسب کمک می‌کند، بلکه از بروز مشکلات احتمالی در روند دریافت و بازپرداخت نیز جلوگیری خواهد کرد. بنابراین، پیش از هرگونه اقدام مالی، بهتر است با دقت شرایط، نوع نیاز و قابلیت‌های خود را بررسی کرده و آگاهانه تصمیم بگیریم.
