آلیاژ طلا چیست؟ راهی برای دوام، زیبایی و صرفه‌جویی

طلای خالص به‌قدری نرم است که نمی‌توان به‌تنهایی با آن زیورآلات درست کرد یا در سایر زمینه‌ها مثل حیطه پزشکی، صنعتی، الکترونیک و… از آن استفاده کرد؛ به همین دلیل باید آن را با فلزات دیگر ترکیب کرد. آلیاژ طلا یعنی ترکیب طلا با سایر فلزات برای افزایش دوام، تغییر رنگ و کاهش قیمت طلا و یکی از کارهای ضروری در روند ساخت طلا به‌شمار می‌رود.

در این مقاله به‌طور کامل به این موضوع می‌پردازیم که آلیاژ به چه معناست؟ آلیاژ طلا چیست؟ چرا فرایند آلیاژ طلا اهمیت دارد؟ انواع آلیاژ کدام است و در آلیاژ طلا چه فلزاتی به‌کار می‌روند؟

آلیاژ چیست؟ آلیاژ طلا از چیست؟

عیار یا ترکیب	درصد طلا	درصد نقره	درصد مس
عیار ۲۲	۹۱.۶%	۸.۴%	۰%
عیار ۲۲ (ترکیب طلا + نقره + مس)	۹۱.۶%	۵.۵%	۲.۸%
عیار ۱۸ (ترکیب طلا + نقره + مس)	۷۵%	۱۲.۵%	۱۲.۵%
عیار ۱۸ (دیگر ترکیب)	۷۵%	۱۶%	۹%
عیار ۱۴	۵۸.۵%	۳۰%	۱۱.۵%

 

آلیاژ یعنی ترکیب دو یا چند فلز با یکدیگر برای به دست آوردن خواص بهتر. در واقع آلیاژ زمانی‌ست که یک فلز خالص را با فلزات یا مواد دیگر ترکیب می‌کنیم تا آن فلز، مقاومت، سختی، رنگ یا ویژگی‌های خاصی پیدا کند. مثلا آهن خالص زود زنگ می‌زند اما زمانی که آن را با کربن ترکیب می‌کنیم، فولاد ساخته می‌شود که بسیار مقاوم‌تر است.

طلا هم که نوعی فلز گران‌بها به‌شمار می‌رود، به‌دلیل نرمی زیادِ طلای خالص ۲۴ عیار، معمولاً با فلزات دیگر آلیاژ می‌شود؛ طلای خالص ۲۴ عیار آن‌قدر نرم است که به‌راحتی با دست خم می‌شود یا حتی می‌توان با ناخن روی آن خط انداخت. به همین دلیل، این طلا برای ساخت زیورآلات مناسب نیست و باید آن را با فلزات دیگر ترکیب کنیم تا مقاومتش بیشتر شود. بنابراین آلیاژ طلا زمانی‌ست که طلا را با فلزات دیگر مانند نقره، مس، نیکل، پالادیوم و… ترکیب می‌کنیم تا مقاومت آن بیشتر شود. به‌طور کلی، بهترین طلا برای سرمایه گذاری همان طلای خالص یا ۲۴ عیار است، در حالی‌که طلای سفید به‌عنوان نوعی آلیاژ طلا بیشتر برای ساخت زیورآلات بادوام و شیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آلیاژ طلا علاوه‌بر این‌که مقاومت و سختی طلا را بیشتر می‌کند، همچنین تعیین‌کننده عیار طلا است و عیار طلا نشان می‌دهد که چه میزان از آن زیورآلات، طلای خالص است و چه میزان فلز دیگر. در جدول زیر می‌توانید مشاهده کنید که عیارهای مختلف چند درصد طلای خالص دارند:

 

درصد طلای خالص	عیار
۱۰۰٪	۲۴
۷۵٪ طلای خالص + ۲۵٪ فلز دیگر	۱۸
۵۸٪ طلای خالص + ۴۲٪ فلز دیگر	۱۴
۴۲٪ طلای خالص	۱۰

نکته: به طور کلی طلای ۲۴ عیار یعنی طلای کاملا خاص! در واقع زمانی که می‌گوییم طلایی ۱۸ عیار است، یعنی ۱۸ واحد از آن از طلای خلاص و ۶ واحدش از فلزات دیگر است.

این جدول به‌خوبی نشان می‌دهد که هرچه میزان عیار طلا کمتر شود، طلای خالص آن کمتر شده و آن طلا ارزان‌تر اما مقاوم‌تر می‌شود.

رایج‌ترین عیار در بازار طلا ایران، طلای ۱۸ عیار است که هم طلای خالص آن بیشتر است و هم مقاومت و دوام آن به‌قدری خوب و زیاد است که می‌توان به‌راحتی از آن زیورآلات استفاده کرد.

کاربرد آلیاژ طلا

Gold alloys have found applications in the electronics, nuclear, and aerospace industries. Gold brazing alloys are used to join some jet engine components.

آلیاژهای طلا در صنایع الکترونیک، هسته‌ای و هوافضا کاربرد دارند و آلیاژهای لحیم‌کاری طلا برای اتصال برخی اجزای موتور جت مورد استفاده قرار می‌گیرند. ScienceDirect

برخی دیگر از کاربردهای آلیاژ طلا عبارت هستند از:

• ساخت انواع جواهرات مقاوم در مدل‌های متنوع
• کاربرد در ایمپلنت‌های دندان (مثل تیتانیوم–طلا یا پلاتین–طلا)
• استفاده در ابزارهای جراحی بدون حساسیت
• استفاده در قطعات الکتریکی، به‌دلیل رسانایی بالا و مقاومت در برابر خوردگی

راستی، ما دو مقاله با عناوین «انس طلا چیست؟» و «طلای خام چیست؟» هم داریم که پیشنهاد می‌دهیم این مقالات را هم برای اطلاعات بیشتر درباره طلا بخوانید.

اهمیت آلیاژ طلا

آلیاژ طلا دلایل و اهمیت‌های زیادی دارد که در این قسمت مهم‌ترین آن‌ها را ذکر می‌کنیم:

1_ نرم بودن طلای خالص

همان‌طور که گفتیم، طلای خالص ۲۴ عیار بسیار نرم است؛ به‌طوری که به‌راحتی خم می‌شود، خط‌وخش می‌افتد یا تغییر شکل می‌دهد. از این رو، برای ساخت زیورآلات به طلای مقاوم و سخت‌تر نیاز داریم و به همین دلیل باید طلا را با فلزات دیگر ترکیب کنیم.

2_ افزایش دوام و مقاومت

آلیاژ طلا باعث افزایش مقاوم و دوام طلا می‌شود؛ یعنی زمانی که طلا را با فلزاتی مانند مس یا نقره ترکیب می‌کنیم، مقاومتش در برابر ضربه، ساییدگی، خط‌وخراش و… بیشتر می‌شود. این اهمیت نه تنها کاربرد طلا و زیورآلات را بیشتر می‌کند، بلکه باعث افزایش عمر جواهرات ما نیز می‌شود.

3_ تغییر رنگ و زیبایی

آلیاژ طلا می‌تواند رنگ آن را تغییر دهد و باعث تنوع طلا در بازار شود؛ به این صورت:

• ترکیب طلا با مس: طلای رزگلد
• ترکیب طلا با نیکل یا پالادیوم: طلای سفید
• ترکیب طلا با نقره: طلای زرد

4_ کاهش قیمت

زمانی که طلا را با فلزات دیگر آلیاژ می‌کنیم، درصد طلای خالص پایین می‌آید و در نتیجه قیمت آن کمتر می‌شود. در واقع آلیاژ طلا نه تنها مقاومت و دوام طلا را بیشتر می‌کند، بلکه قیمت آن را نیز کاهش می‌دهد. به‌عنوان مثال طلای ۱۸ عیار مقاوم‌تر و ارزان‌تر از طلای ۲۴ است.

5_ ساخت راحت‌تر

برخی از فلزاتی که در آلیاژ طلا به‌کار می‌روند باعث می‌شوند طلا راحت‌تر ذوب شود، شکل بگیرد و قالب‌ریزی شود. بنابراین آلیاژ طلا به جواهرسازها کمک می‌کنند تا هم فرایند ساخت طلا را آسان‌تر پیش ببرند و هم بتوانند طرح‌های ظریف را به‌راحتی درست کنند.

انواع آلیاژ طلا

انواع آلیاژ طلا بر اساس رنگ، درصد خلوص (عیار) و نوع فلزهای ترکیبی دسته‌بندی می‌شوند که در ادامه، مهم‌ترین انواع آن را بررسی می‌کنیم.

1_ آلیاژ طلای زرد

• ترکیب: طلای زرد از ترکیب طلا، نقره و مس به‌ دست می‌آید.
• عیار: در عیارهای ۱۸، ۲۲ و ۲۴ تولید می‌شود.
• ویژگی‌ها: طلای زرد رایج‌ترین نوع طلا در صنعت طلا و زیورآلات است، رنگ سنتی و کلاسیکی دارد و در عیارهای مختلف مثل ۱۸ یا ۲۲ عیار عرضه می‌شود.

2_ آلیاژ طلای سفید

• ترکیب: طلای سفید از ترکیب طلا، نقره و نیکل یا پالادیوم به‌ دست می‌آید.
• عیار: در عیارهای ۱۸ و ۹ تولید می‌شود.
• ویژگی‌ها: طلای سفید ظاهر نقره‌ای یا سفید شبیه پلاتین دارد، با فلز رودیوم آن را پوشش می‌دهند تا براق‌تر و درخشان‌تر شود، سبک آن مدرن است و افرادی که به نیکل حساسیت دارند، نمی‌توانند از این نوع طلا استفاده کنند.

3_ آلیاژ طلای رزگلد

• ترکیب: طلای رزگلد از ترکیب طلا و مس به‌ دست می‌آید.
• عیار: در عیارهای ۱۸ و ۲۲ تولید می‌شود.
• ویژگی‌ها: رنگ طلای رزگلد صورتی مایل به قرمز است، ظاهر رمانتیک و زنانه‌تری دارد و به‌دلیل وجود مس، سفت‌تر از طلاهای دیگر است.

4_ طلای شامپاینی

• ترکیب: طلای شامپاینی از ترکیب طلا، نقره و مس به‌ دست می‌آید.
• عیار: در عیارهای ۲۲، ۱۸ و ۱۴ تولید می‌شود.
• ویژگی‌ها: رنگ طلای شامپاینی بین سفید و زرد است، شیک، لوکس و کمیاب است و معمولا برای طرح‌های خاص از این نوع طلا استفاده می‌شود.

5_ طلای خاکستری

• ترکیب: طلای خاکستری از ترکیب طلا و آهن یا کبالت یا نیکل به‌ دست می‌آید.
• عیار: در عیارهای ۱۸، ۱۴ و ۱۰ تولید می‌شود.
• ویژگی‌ها: طلای خاکستری رنگ تیره‌ای دارد، بسیار خاص و کمیاب است و بیشتر در طراحی‌های فشن و مردانه از این نوع طلا استفاده می‌شود.

6_ طلای سبز

• ترکیب: طلای سبز از ترکیب طلا و نقره و گاهی با کمی مس به‌ دست می‌آید.
• عیار: در عیارهای ۱۸ و ۱۴ تولید می‌شود.
• ویژگی‌ها: رنگ آن سبز ملایم و متمایل به زرد است و بیشتر در کارهای هنری یا طراحی‌های خاص از این نوع طلا استفاده می‌شود.

7_ طلای بنفش

• ترکیب: طلای بنفش از ترکیب طلا و آلومینیوم به‌ دست می‌آید.
• عیار: در عیار ۱۸ تولید می‌شود.
• ویژگی‌ها: رنگ بنفش مایل به یاقوتی و طبیعی دارد، شکننده است و به‌راحتی ترک می‌خورد و بیشتر در جواهرات خاص و مدرن و طراحی‌های تزیینی یا ترکیب با طلاهای دیگر از آن استفاده می‌شود.

8_ طلای آبی

• ترکیب: طلای آبی از ترکیب طلا و ایندیوم یا گالیوم یا آهن به دست می‌آید.
• عیار: در عیار ۱۸ تولید می‌شود.
• ویژگی‌ها: این طلا یک رنگ آبی ملایم و طبیعی دارد، سخت‌تر از طلاهای معمولی است، فرایند ساخت و پرداخت آن نیز سخت‌تر است و یکی از کمیاب‌ترین و خاص‌ترین انواع طلاهاست که بیشتر در طراحی‌های هنری و جواهرات خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.

9_ طلای سیاه

• ترکیب: طلای سیاه از ترکیب طلا و کبالت یا کروم به دست می‌آید.
• عیار: در عیار ۱۸ تولید می‌شود.
• ویژگی‌ها: طلای سیاه رنگ مشکی براق یا مات دارد، معمولا لایه سیاه آن سطحی است و ممکن است بعد از مدتی نیاز به آبکاری داشته باشد، بسیار شیک و مدرن است و بیشتر در جواهرات مردانه دیده می‌شود.

10_ آلیاژ تیتانیوم – طلا

• ترکیب: این طلا از ترکیب طلا و تیتانیوم به دست می‌آید.
• عیار: در عیارهای ۱۴ و ۱۰ تولید می‌شود.
• ویژگی‌ها: رنگ طلایی روشن و طبیعی دارد، بسیار محکم و سخت‌تر از طلای معمولی است و بیشتر برای جواهرات لوکس و در صنایع پزشکی، دندان‌پزشکی و موارد صنعتی کاربرد دارد.

شناخت انواع آلیاژهای طلا نه تنها در انتخاب زیورآلات مهم است، بلکه در تصمیم‌گیری برای خرید شمش طلا از بورس کالا یا دریافت گواهی سپرده طلا نیز به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا آگاهانه‌تر اقدام کنند

11_ آلیاژ طلا و مس

• ترکیب: پایه اصلی این آلیاژ طلا است و از مس با نسبت بالاتر نسبت به حالت‌های متداول مثل رزگلد استفاده می‌شود.
• عیار: در عیار ۱۰، ۱۴ و ۱۸ تولید می‌شود.
• ویژگی‌ها: رنگ این آلیاژ متمایل به قرمز تیره یا مسی است و به‌دلیل سختی و دوام بالا، در برابر خط‌وخش و ضربه از خود مقاومت نشان می‌دهند؛ بنابراین، از آن حتی در مصارف صنعتی هم استفاده می‌شود. از کاربردهای دیگر این آلیاژ می‌توان به ساخت جواهرات مردانه یا ساخت قطعات تزئینی (مثل سگک کمربند یا جزئیات تزئینی در مبلمان) اشاره کرد.

راستی، دوست دارید درباره واحدهای اندازه گیری طلا هم بدانید؟ به مقاله‌ای که در این مورد منتشر کرده‌ایم، مراجعه کنید.

فلزاتی که در آلیاژ طلا به کار می روند

در آلیاژ کردن طلا، فلزهای مختلفی با اهداف گوناگون به‌کار می‌روند از جمله تغییر رنگ، افزایش دوام، کاهش هزینه، نوع کاربرد و… که در این قسمت، رایج‌ترین این فلزات و کاربرد آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

1_ مس

مس یک فلز ارزان قیمت و فراوان در طبیعت، و یکی از پرکاربردترین فلزات در آلیاژ طلا است که در موارد زیر کاربرد دارد:

• افزایش سختی، مقاومت و دوام
• تغییر رنگ طلا به قرمز یا صورتی (رزگلد)

2_ نقره

نقره یک فلز نرم، براق و سفید رنگ و یکی از رایج‌ترین فلزاتی است که در آلیاژ طلا به‌کار می‌رود و باعث موارد زیر می‌شود:

• روشن کردن رنگ طلا
• افزایش سختی طلا

راستی، ما یک مقاله با عنوان «طلا بخریم یا نقره؟» داریم که پیشنهاد می‌کنیم آن را مطالعه کنید.

3_ روی

روی معمولا همراه با مس و نقره در آلیاژ طلا به کار می‌رود و در موارد زیر کاربرد دارد:

• افزایش سختی و مقاومت
• کمک به راحت‌تر ذوب شدن و قالب‌گیری طلا

4_ نیکل

نیکل نیز یکی دیگر از رایج‌ترین فلزات در آلیاژ طلا است زیرا:

• باعث استحکام طلا می‌شود.
• در ساخت طلای سفید ضروری است.
• رنگ طلا را سفید و روشن می‌کند.

یکی از نکات بد نیکل این است که باعث واکنش‌های آلرژیک در برخی از افراد می‌شود.

5_ پالادیوم

پالادیم فلزی گران و کمیاب است که بیشتر در آلیاژهای طلای سفید به کار می‌رود. از جمله کاربردهای آن عبارتند از:

• داشتن خاصیت ضد حساسیت
• محکم و مقاوم کردن طلا
• کاهش وزن طلا
• تغییر رنگ طلا

6_ تیتانیوم

تیتانیوم بیشتر در موارد خاص کاربرد دارد مانند حیطه‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و صنعتی زیرا ویژگی‌های منحصربه‌فردی به طلا اضافه می‌کند از جمله:

• افزایش مقاومت
• سبک کردن طلا
• ضدحساسیت

7_ آلومینیوم

آلومینیوم آلیاژی شکننده اما بسیار خاص است که در موارد خاص هم مورد استفاده قرار می‌گیرد از جمله:

• موارد تزئینی
• در ساخت طلای بنفش

8_ ایندیوم

ایندیوم فلزی گران و کمیاب است و به همین دلیل فقط در موارد خاص کاربرد دارد مثل:

• ساخت طلای آبی

9_ آهن

آهن نیز در موارد خاص مانند ساخت طلای آبی و خاکستری کاربرد دارد زیرا باعث موارد زیر می‌شود:

• افزایش مقاومت و سختی طلا
• تیرگی رنگ طلا

10_ کبالت

کبالت نیز در میان طلاسازان محبوبیت دارد زیرا در موارد زیر کمک‌کننده است:

• افزایش دوام و مقاومت طلا
• تیره شدن رنگ طلا
• کاهش وزن طلا
• در صنایع پزشکی و دندان‌پزشکی و موارد صنعتی
• در ساخت طلای سیاه یا خاکستری

11_ کروم

کروم بیشتر کاربرد سطحی دارد و در موارد زیر به‌کار می‌رود:

• ایجاد پوشش مشکی یا درخشان
• قابل استفاده در صنایع پزشکی، دندان‌پزشکی و کاربردهای صنعتی

12_ پلاتین

پلاتین بسیار گران‌قیمت و کمیاب است اما به دلیل ویژگی‌های زیر، در آلیاژ طلا به‌کار می‌رود:

• افزایش درخشندگی طلا
• تغییر رنگ طلا به سفید
• افزایش استحکام طلا
• ضدحساسیت بودن

شناخت این فلزات نه تنها به کاهش حساسیت به طلا کمک می‌کند، بلکه در فرآیندهایی مثل آبکاری طلا چیست؟ نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارند و روی ظاهر و کیفیت نهایی محصول تأثیر می‌گذارند.

کلام آخر

در پایان، برای پاسخ به این سوال که “آلیاژ طلا چیست”، به‌طور خلاصه می‌توان گفت آلیاژ طلا یعنی ترکیب طلا با فلزات دیگر و یک فرایند ضروری در ساخت طلا است زیرا باعث افزایش دوام و سختی، تغییر رنگ و کاهش قیمت طلا می‌شود. بنابراین آشنایی با آلیاژ طلا به ما کمک می‌کند تا دلیل تفاوت رنگ‌ها، سختی‌ها و کاربردهای مختلف طلا را بهتر بفهمیم.