طلاسازی یکی از شناخته‌شده ترین هنرهای سنتی شهر یزد است که هم در ایران و هم در سطح جهانی با نام “زرگری یزدی” شناخته می‌شود.
یزد سابقه زیادی در ساخت طلا دارد و همچنین پیدا شدن زیورآلات قدیمی از دوران اشکانیان در این شهر، باعث شده تا محققان، این شهر را سرچشمه هنر زرگری بدانند. امروزه این هنر باستانی به بخشی از تاریخ اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شهر یزد تبدیل شده است.
در این مطلب، به‌طور کامل بررسی می‌کنیم که طلای یزدی چیست؟ تاریخچه آن به کجا برمی‌گردد؟ و در نهایت به ۱۰ نکته مهم می‌پردازیم که قبل از خرید طلای یزدی باید آن‌ها را بدانید.
طلای یزدی چیست؟
طلای یزدی به جواهرات و زیور آلاتی می‌گویند که در شهر یزد ساخته می‌شوند. این نوع طلاها به خلوص بالا، طرح‌های بسیار ظریف و هنر سنتی شهر یزد معروف هستند. لازم به ذکر است که برخی افراد ممکن است هنگام استفاده از طلای سفید دچار حساسیت به طلا شوند، اما طلای یزدی به‌دلیل خلوص بالا معمولاً واکنش‌های آلرژیک کمتری ایجاد می‌کند.
طلای یزدی به دلیل نرم بودن، انعطاف‌پذیری بالا، درخشندگی زیاد، مقاومتش در برابر تغییر رنگ، پیشینه تاریخی و اعتبار فرهنگی‌اش، ارزش بالایی دارد.
تاریخچه طلای یزدی
هنر زرگری یا جواهرسازی در شهر یزد، پیشینه‌ای حدود ۲۰۰۰ سال دارد و شواهد معتبری آن را تایید می‌کند. برخی از شواهد قابل اعتماد نشان می‌دهند که زیورآلاتی مربوط به دوران اشکانیان یعنی حدود ۲ هزار سال پیش، در منطقه تاریخی مهریز کشف شده و این اکتشاف، سابقه طولانی شهر یزد در صنعت طلا را تایید می‌کند.
این هنر باستانی از سال‌ها پیش و به‌صورت نسل به نسل منتقل شده و تکنیک‌های خاص و پیچیده‌ای دارد؛ از این رو، ساخت طلای یزدی کار هر کسی نیست. همچنین برخی از قطعات هنری مربوط به ساخت طلای یزدی مربوط به ۵۰۰ سال پیش است و فقط در همین شهر پیدا می‌شود. این شیوه‌های کهن ساخت جواهر به‌صورت رسمی به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی کشور ایران و شهر یزد ثبت شده است تا برای نسل‌های آینده حفظ و زنده نگه داشته شود. با توجه به اینکه طلا یکی از گرانترین فلزها محسوب می‌شود، شناخت تاریخچه و روش‌های سنتی نگهداری از طلا در یزد، ارزش این هنر اصیل را دوچندان می‌کند.
وبینار ماشین پولسازی دلاری
اگر دنبال «کسب درآمد دلاری» هستی و نمی‌دونی از کجا شروع کنی این وبینار رایگان مختص تویه
تاریخ وبینار: جمعه ۱۶ آبان ساعت ۱۲ ظهر
تا برگزاری وبینار!
ویژگی های خاص طلای یزدی: دلایل محبوبیت طلای یزدی
طلای یزدی ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که در این قسمت، با مهم‌ترین آن‌ها آشنا می‌شویم.
1_ پیشینه تاریخی
شهر یزد سابقه زیادی در ساخت طلا دارد و شواهدی هم وجود دارد که صنعت طلا از زمان اشکانیان در این شهر رواج داشته است. در واقع از قرن‌ها پیش، یزد یکی از مراکز مهم طلاسازی در ایران شناخته می‌شده.
برخی از محققان با کشف زیورآلات بسیار قدیمی که متعلق به دوران اشکانیان بوده است، یزد را مبدا هنر زرگری می‌دانند.
2_ عیار بالا
برخلاف اکثر طلاهای تولیدی در ایران که ۱۸ عیار هستند، طلاسازان یزدی معمولا از طلای ۲۰ یا حتی ۲۲ عیار برای ساخت طلاهای یزدی استفاده می‌کنند. این عیار یا خلوص بالا باعث می‌شود طلا نرم‌تر، انعطاف‌پذیرتر و در برابر تغییر رنگ، مقاومت بیشتری داشته باشد.
عیار بالای طلای یزدی، یکی از مهم‌ترین دلایل اعتبار و شهرت این طلا در داخل و خارج از کشور است.
3_ مقاومت در برابر تغییر رنگ
به دلیل خلوص بالا، طلای یزدی در برابر تغییر رنگ از جمله تیره شدن، سیاه شدن، کدر شدن و… بسیار مقاوم است و با گذشت زمان، ظاهرش همچنان زیبا و براق باقی می‌ماند. بنابراین طلای یزدی کیفیت و طول عمر بسیار بالایی دارد.
4_ رنگ خاص و درخشندگی بالا
از آن‌جایی که طلای یزدی میزان عیار یا خلوص بالایی دارد، رنگ آن بسیار زردتر و گرم‌تر است. همچنین درخشندگی بالایی دارد و بسیار براق‌تر و درخشان‌تر دیده می‌شود.
5_ طرح‌های ظریف و هنری
طلای یزدی با دست ساخته می‌شود و به همین دلیل طرح‌های خیلی ریز و هنرمندانه‌ای دارد. در واقع طرح‌های این طلاها از نسل‌های گذشته منتقل شده و بخشی از میراث فرهنگی شهر یزد به حساب می‌آیند. به همین دلیل، طلاهای یزدی جواهرات بسیار با ارزشی هستند.
6_ ثبت جهانی یونسکو
در سال ۲۰۱۷، بافت تاریخی شهر یزد که هنر طلاسازی سنتی هم شامل آن می‌شود، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. این ثبت جهانی باعث شد تا اعتبار و شهرت یزد در زمینه هنر و صنایع دستی بیشتر شود.
7_ ارزش فرهنگی
طلای یزدی فقط یک زیورآلات نیست، بلکه نمادی از فرهنگ و ارتباط با گذشته‌های بسیار دور است. در واقع هنر و دقتی که در ساخت این طلاها به‌کار می‌رود، ریشه در تاریخ و سنت‌های قدیمی شهر یزد دارد و به همین دلیل این نوع طلاها، جایگاه خاصی در دل مردم دارند.
8_ انعطاف‌پذیری زیاد
طلای یزدی به دلیل خلوص بالا، بافت نرم‌تر و انعطاف‌پذیرتری دارد و به همین دلیل است که طلاسازان یزدی می‌توانند طرح‌های بسیار ظریف و پیچیده‌ای روی آن‌ها پیاده کنند.
انواع زیورآلات با طلای یزدی
انواع زیورآلات با طلای یزدی در طرح‌های متنوع ساخته می‌شوند که در این قسمت، محبوب‌ترین این جواهرات را بررسی می‌کنیم:
1_ گردنبند
- زنجیر چینابی: مشهورترین زیورآلات یزدی، “زنجیر چینابی” است که نام آن از شیوه خاص ساختنش گرفته شده. این زنجیر با استفاده از مفتول‌ها، میله‌های طلایی و حلقه‌هایی از طلای ۲۰ عیار ساخته شده و اغلب با فلزاتی مانند مس و نقره ترکیب می‌شود. زنجیر چینابی نرم، روان و مانند حرکت جریان آب است. به زنجیر چینابی، زنجیر یزدی یا زنجیر گل اناری نیز می‌گویند.
- زنجیر فانوسی: زنجیر فانوسی یکی از قدیمی‌ترین زنجیرهای طلا یزدی است که قبل از زنجیر چینابی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
- زنجیر هل و گل: یکی دیگر از معروف‌ترین جواهرات یزدی، “زنجیر هل و گل” است که با استفاده از تکنیک‌های خاص و بومی زرگری یزدی ساخته می‌شود و ۲۰ عیار است.
- زنجیر هل ملیله: “زنجیر هل ملیله” یکی از آثار فاخر زرگری یزدی و از جمله جواهراتی‌ست که طراحی بسیار دقیق و جزئی دارد.
- زنجیر توپ ملیله: “زنجیر توپ ملیله” یزدی یک زیورآلات قدیمی و با اصالت استان یزد است که برخی از آن‌ها با مروارید ترکیب می‌شوند.
- زنجیر پوست ماری: این زنجیر طراحی خاصی دارد و به همین دلیل یکی از جواهرات مشهور یزد است.
- زنجیر ماهی لرزان: زنجیر ماهی لرزان شبیه زنجیر هرینگبون است و یکی از طلاهای ظریف و زیبای یزدی به حساب می‌آید.
2_ النگو
- النگو دیبا: معروف‌ترین النگو طلا یزدی، النگو دیبا است.
- النگو اشرفی: النگو یا دستبند اشرفی قطر بزرگ و طرح‌های سنتی دارد و بسیار درخشان و براق است.
- النگو گل و ماهی: این النگو طرح‌های جذابی از گل و ماهی دارد و برای ساخت آن حتما باید از طلای عیار بالا استفاده کرد.
3_ انگشتر
- انگشتر گالو: انگشتر گالو ترکیبی از طلا و سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی است.
- انگشتر گل مروارید: این انگشتر، یک حلقه از جنس طلا است که تعدادی مروارید ریز به شکل گل روی آن طراحی شده.
- انگشتر عقیق سرخ: این انگشتر یک حلقه درشت طلا است که یک سنگ عقیق قرمز بزرگ روی آن کار شده. این انگشتر را اغلب مردان می‌اندازند.
4_ دستبند
- دستبند اشرفی: دستبند اشرفی نیز مانند النگو اشرفی قطر زیاد، طراحی سنتی و درخشش بالایی دارد.
- دستبند گل اناری: دستبند گل اناری یا دستبند سنتی یکی از محبوب‌ترین و شناخته‌شده‌ترین دستبند طلا یزدی است که طراحی خاص و ظریفی دارد.
- دستبند مروارید: این دستبند از ترکیب طلا و تعداد زیادی مروارید ریز ساخته شده است.
5_ گوشواره
- گوشواره مروارید یزدی: این نوع گوشواره‌ها آویز و دست‌ساز هستند و از ترکیب طلا و مروارید ساخته شده‌اند. یکی از معروف‌ترین گوشواره‌های مروارید یزدی، گوشواره مروارید خوشه‌ای است.
- گوشواره چینابی کنیک: این گوشواره‌های آویز در دو سایز متوسط و بزرگ ساخته می‌شوند و ۲۰ عیار هستند.
- گوشواره توپ و ملیله: این نوع گوشواره نیز مانند گردنبندش از ترکیب طلا و مروارید ساخته می‌شود و آویز هستند.
- گوشواره هل و گل یزدی: گوشواره هل و گل یا گوشواره هل و چینابی آویز است
تفاوت طلای یزدی با سایر طلاها
طلای یزدی ویژگی‌های خاصی دارد که این ویژگی‌ها باعث شده تا این نوع طلا متفاوت از سایر طلاها باشد. از جمله تفاوت‌های آن‌ها عبارتند از:
1_ عیار
بارزترین تفاوت طلای یزدی با طلاهای دیگر، عیار طلا است. طلای یزدی معمولا ۲۰ یا ۲۲ عیار است در حالی که طلاهای رایج در بازار ایران اغلب ۱۸ عیار هستند.
2_ رنگ و درخشندگی
به دلیل عیار بالای طلای یزدی، رنگ آن زردتر و درخشندگی آن از طلاهای رایج ۱۸ عیار بیشتر است.
3_ بافت طلا
طلای یزدی به دلیل خلوص بیشتر، نسبت به طلاهای دیگر بافت نرم‌تر و انعطاف‌پذیری بیشتری دارد. طلاهای ۱۸ عیار بافت‌شان سفت‌تر است.
4_ طرح و مدل
طلای یزدی اغلب طرح‌های سنتی، شلوغ و پر جزئیات دارند که نشان‌دهنده فرهنگ و هنر یزد است اما امروزه طلاهای معمولی بیشتر در سبک‌های مدرن، مینیمال و کلاسیک ساخته می‌شوند.
5_ نحوه ساخت
نحوه ساخت طلای یزدی با طلاهای سایر شهرها نیز فرق دارد زیرا طلای یزدی بافت نرم‌تری دارند و باید با تکنیک‌های خاصی نقش و نگارها را روی آن پیاده کرد. علاوه‌بر این، برای طراحی‌های متفاوت آن‌ها به ابزارآلات خاصی نیاز است که این ابزارها فقط در شهر یزد پیدا می‌شوند.
6_ دست‌ساز بودن
طلای یزدی دست‌ساز است در حالی که طلاهای دیگر ممکن است با تکنولوژی‌های پیشرفته و ماشین‌آلات خاصی ساخته شوند.
7_ مقاومت زیاد
طلای یزدی به دلیل عیار بالاتر، در برابر آسیب و تغییر رنگ مقاومت بیشتری دارند و به همین دلیل از کیفیت بالاتری برخوردار هستند. در مقابل، طلاهای ۱۸ عیار زودتر کدر و تیره می‌شوند و تغییر رنگ می‌دهند.
8_ قیمت
طلای یزدی معمولا گران‌تر از طلاهای دیگر است زیرا هم عیار و هم اجرت ساخت بالایی دارند.
9_ ارزش بالا
در نهایت، طلای یزدی نماد فرهنگ و هنر شهر یزد است و ارزش تاریخی و فرهنگی دارد.
نکته: درک تفاوت‌ها بین طلای یزدی و سایر انواع طلا، به‌ویژه هنگام مقایسه با طلاهای وارداتی، می‌تواند به عنوان یک راهنمای خرید طلا مفید باشد و به شما در شناخت بهت فرق طلای ایرانی و خارجی کمک کند.
نحوه ساخت طلای یزدی
همان‌طور که گفتیم، نحوه ساخت طلای یزدی متفاوت از سایر طلاها است. در این قسمت، مراحل ساخت سنتی طلای یزدی را به‌طور گام به گام توضیح می‌دهیم:
1_ ذوب کردن
ابتدا طلا را در یک مخزن مخصوص از جنس گل نسوز می‌ریزند، سپس آن را حرارت می‌دهند تا ذوب شوند و طلای آب‌شده به دست آید.
2_ قالب‌گیری
در مرحله دو، طلای آب‌شده را برای قالب‌گیری در قالب‌های مخصوصی می‌ریزند. در این مرحله، طلاهای ریخته شده در قالب نازک می‌شوند و از آن‌ها مفتول و ورق به دست می‌آید که قطعات اولیه ساخت طلا و پایه کار هستند.
3_ نازک‌کاری
نازک‌کاری مرحله‌ای بسیار زمان‌بر و سخت است و افراد حتما باید طلاساز حرفه‌ای باشند تا بتوانند این کار را انجام دهند. در این مرحله، طلاهای نازک‌شده را با لوازم مخصوص چکش‌کاری می‌کنند تا نازک‌تر شوند و به ضخامت مورد نظر برسند.
4_ شکل‌دهی
در این مرحله، طلاسازان طلا را با دست و ابزارهای ساده‌تر به شکل‌های گوناگون درمی‌آورند و زیورآلات گوناگون از جمله گوشواره، گردنبند، دستبند و… ساخته می‌شوند.
5_ نقش‌زنی
و در مرحله آخر، زرگران با استفاده از قلم و سایر ابزارها، طرح‌های مختلف را روی طلا حکاکی می‌کنند. بدیهی‌ست هرچه طرح طلا ریزتر و جزئی‌تر باشد، این مرحله زمان‌برتر و با دقت بیشتری انجام می‌شود.
اگرچه امروزه ساخت طلا با روش‌های مدرن و تکنولوژی‌های پیشرفته نیز انجام می‌شود اما بسیاری از زرگران یزدی همچنان با روش‌های سنتی، طلا می‌سازند.
نکات مهم قبل از خرید طلای یزدی
خرید طلای یزدی علاوه‌بر اینکه یک زیورآلات لوکس و زیبا به‌شمار می‌آیند، همچنین یک روش سرمایه‌گذاری است و به همین دلیل قبل از خرید حتما باید نکاتی را بررسی کنید:
- عیار طلا را از فروشنده بپرسید؛ طلاهای یزدی معمولا ۲۰ یا ۲۲ عیار هستند.
- علامت مخصوص عیار که روی طلا حک می‌شود را بررسی کنید تا از عیار آن مطمئن شوید.
- وزن طلا را با دقت بررسی کنید چرا که بر قیمت نهایی تاثیر می‌گذارد.
- طلاهای یزدی طرح‌ها و مدل‌های متنوعی دارند؛ در نظر بگیرید که طرح طلای مد نظرتان، طبق سلیقه شما باشد.
- به رنگ و درخشندگی طلا و سنگ‌های آن دقت کنید.
- هنگام خرید به جزئیات و ظرافت طرح طلا دقت کنید.
- میزان اجرت ساخت طلاهای یزدی بسیار متفاوت است؛ برای پرداخت اجرت پایین‌تر باید به چندین طلافروشی سر بزنید و قیمت‌های آن‌ها را با یکدیگر مقایسه کنید تا بهترین قیمت را پیدا کرده و آن را بخرید.
- مانند خرید از طلای دیگری، از فروشگاه معتبر خرید کنید، حتما از فروشنده فاکتور خرید بخواهید و بررسی کنید که اطلاعات اصلی شامل نام و آدرس فروشگاه، نوع طلا، عیار، وزن، قیمت و تاریخ خرید در فاکتور قید شده باشد.
- اگر طلایی که پسندیده‌اید سنگ‌های قیمتی دارد، حتما نوع سنگ‌ها را از فروشنده بپرسید و به کیفیت آن‌ها توجه کنید.
- و در نهایت اگر نمی‌توانید به تنهایی طلای یزدی معتبر، اصل و قابل اعتماد پیدا کنید، با یک طلافروش متخصص و مطمئن مشورت کنید یا حتی از او بخواهید تا هنگام خرید همراه شما باشد.
کلام آخر
در نهایت، برای پاسخ به این سوال که “طلای یزدی چیست؟” باید گفت طلای یزدی همان طلایی‌ست که در شهر یزد ساخته می‌شود اما به دلیل داشتن ویژگی‌های منحصربه‌فرد مثل عیار بالا، مقاومت زیاد، رنگ خاص، درخشندگی بالا و…، از سایر طلاهای رایج در صنعت طلا در ایران متفاوت است.
منابع:
