مالیات بر درآمد دلاری میتواند یک رویای شیرین را به یک کابوس تبدیل کند. بسیاری از فریلنسرها فرض را بر دیده نشدن میگذارند و ریسک میکنند. هوش مصنوعی، قوانین سختگیرانه و رصد تراکنشها پنهانکاری را تقریبا غیر ممکن کرده است. در اقتصادهای بزرگ جهانی مثل بریتانیا سالیانه ۴ میلیارد پوند مالیات از مشاغل فریلنسری پنهان میماند و به دولت ضرر میزند. این شکاف مالیاتی بزرگترین انگیزه برای دولتها در سراسر جهان، از جمله ایران است. (منبع)
آیا درآمد دلاری مشمول مالیات میشود؟
بله، درآمد دلاری قطعا مشمول مالیات میشود. اساس قانونی این موضوع، ماده ۹۳ قانون مالیاتهای مستقیم است. این ماده بیان میکند که تمام اشخاص حقیقی ایرانی مقیم ایران، موظفاند بر کلیه درآمدهای خود در داخل و خارج کشور، مالیات پرداخت کنند.
نکته کلیدی این است که قانون مالیات در ایران شخصمحور است، نه ارزمحور. چه درآمد ریالی داشته باشید و چه درآمد دلاری در ایران، سازمان امور مالیاتی آن را درآمد محسوب میکند. این درآمدها از طریق تراکنشهای بانکی و خوداظهاری شناسایی میشوند.
در نهایت، درآمد دلاری شما براساس نرخ تسعیر اعلامی (نرخ حواله سنا یا بانک مرکزی در زمان کسب درآمد) به ریال تبدیل میشود و مالیات آن محاسبه میگردد.
این مقاله (مالیات بر درآمد دلاری) برای چه کسانی است؟
در این مطلب آموزشی به مالیات بر درآمد دلاری شغلی (دستمزد در ازای ارائه خدمات) پرداختهایم. قوانین مالیات بر خرید و فروش ارز (دلار و سکه) متفاوت است و در این مقاله مورد بررسی قرار نگرفته است.
مطالعه این مقاله برای این افراد ضروری است: فریلنسرها، تولیدکنندگان محتوا در یوتیوب، برنامهنویسها، اینفلوئنسرهای ساکن ایران و سایر افرادی که خدمات خود را به مشتریان خارجی ارائه میدهند.
محاسبه مالیات درآمد دلاری (آپدیت سال ۱۴۰۴)
برای محاسبه مالیات درآمد دلاری یک فرآیند دو مرحلهای طی میشود. این دو مرحله، متمرکز بر سود خالص سالانه شما است. اعداد و محاسبات مربوط به عملکرد شما در سال ۱۴۰۴ هستند.
فرمول: بهصورت کلی، لازم است سود خالص (تمام درآمد ریالی منهای هزینههای قابلقبول) را محاسبه کنید. سپس درآمد مشمول مالیات (سود خالص منهای معافیت) را ارزیابی کنید و براساس جدول پلکانی عدد نهایی را بهدست بیاورید.
مرحله اول: معافیت مالیاتی
بر اساس ماده ۱۰۱ قانون مالیاتها، تمام صاحبان شغل از جمله فریلنسرها از یک معافیت سالانه برخوردار هستند. در سال ۱۴۰۴، سقف معافیت مالیاتی 1.۴۴۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال (معادل ۱۴۴ میلیون تومان) است.
این عدد را از سود خالص سالانهتان کم کنید. چون برای آن نیاز نیست هیچ مالیاتی پرداخت کنید.
مرحله دوم: جدول پلکانی مالیات
مبلغ باقیمانده، درآمدی است که شامل مالیات میشود. این مبلغ در جدول پلکانی ماده ۱۳۱ قرار میگیرد:
- نسبت به مازاد ۱۴۴ میلیون تومان تا ۲۰۰ میلیون تومان: ۱۵ درصد
- نسبت به مازاد ۴۰۰ میلیون تومان: ۲۰ درصد
- نسبت به مازاد بر ۴۰۰ میلیون تومان: ۲۵ درصد
ویدیو پایین را مشاهده کنید! تمامی روشهای درآمد دلاری از ایران با وجود تحریمها:
مثال عملی: مالیات درآمد دلاری
فرض کنید سود خالص شما در سال ۱۴۰۴ معادل ۳۰۰ میلیون تومان است. اگر معافیت مالیاتی را بر درآمدتان اعمال کنید، درآمد مشمول برابر با ۱۵۶ میلیون تومان است. با اعمال جدول پلکانی بر درآمد مشمول (۱۵%) مالیات نهایی ۲۳ میلیون و ۴۰۰ هزارتومان میشود.
مالیات بر درآمد دلاری فریلنسرها
فریلنسرها و افراد متخصص (شامل برنامهنویسها، طراحان، مترجمها و…) از نظر قانونی صاحب شغل هستند، نه کارمند. به همین خاطر، مالیات آنها بر اساس همان فرمول سود خالص (درآمد منهای هزینه) محاسبه میشود.
مالیات این افراد هم براساس معافیت ماده ۱۰۱ و جدول پلکانی ماده ۱۳۱ محاسبه میشود. بنابراین، در اولین گام، فریلنسرهایی که درآمد ریالی یا دلاری دارند، باید در سامانه امور مالیاتی (my.tax.gov.ir) ثبتنام کنند و پرونده مالیاتی تشکیل دهند.
نکته کلیدی: عدم تشکیل پرونده مالیاتی با این امید که “شاید دیده نشوم” یکی از بزرگترین اشتباهات فریلنسرها است. تنها راه استفاده قانونی از معافیت مالیاتی و جلوگیری از جریمههای سنگین، این است که بهصورت داوطلبانه تشکیل پرونده دهید.
بزرگترین مزیت برای فریلنسرها این است که هزینههای قابلقبول از درآمد دلاری در منزل کسر میشود. این موضوع، مالیات نهایی را بهشدت کاهش میدهد. این هزینهها باید مرتبط با حیطه شغلی شما باشند و مستند شوند.
هزینههایی مثل:
- خرید یا تعمیر تجهیزات (لپتاپ، مانیتور یا میکروفون)
- خرید اشتراک اینترنت
- خرید مجوز (لایسنس) نرمافزارها و ابزارهای تخصصی
- هزینههای مربوط به آموزش و شرکت در دورههای شغلی
علاوهبراین، فریلنسرها به یک مزیت بزرگ دیگر هم دسترسی دارند. براساس قانون صادرات خدمات (ارائه خدمات به کارفرمای خارجی) از پرداخت ۹% مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.
مالیات بر درآمد دلاری تولیدکنندگان محتوا
درآمد دلاری رایگان تولیدکنندگان محتوا (مانند یوتیوبرها و اینفلوئنسرها در اینستاگرام) درست مثل درآمد دلاری فریلنسرها محاسبه میگردد. درآمد این افراد معافیت مالیاتی ماده ۱۰۱ را شامل میشود و براساس جدول پلکانی مقدار نهایی مالیات بهدست میآید.
سازمان امور مالیاتی به تراکنشهای بانکی تولیدکنندگان محتوا از طریق صرافیهای آنلاین یا شرکتهای مالی واسط (MCN) دسترسی دارد. این شرکتها، درآمد دلاری تولیدکنندگان محتوا را نقد و به حساب بانکیشان در ایران واریز میکنند.
نکته کلیدی: بسیاری از تولیدکنندگان محتوا به اشتباه تصور میکنند که درآمد آنها بهصورت ناشناس به حساب بانکیشان واریز میشود، در حالی که اینطور نیست. قانون، فرد صاحب حساب بانکی که درآمد به آن واریز شده را مسئول میداند.
در ضمن توصیه میکنیم حتما مقاله نقد کردن درآمد دلاری برای افزایش آگاهیتان در این مورد را بررسی کنید.
هزینههای قابلقبول روی مقدار نهایی مالیات پرداختی یوتیوبرها تاثیر جدی دارد. این هزینهها، موارد بیشتری را شامل میشود که بهشرح زیر است:
- کارمزدی که به شرکتهای مالی واسط و نقدکننده پرداخت میکنند
- خرید تجهیزات تولید محتوا مانند دوربین، میکروفون، تجهیزات نورپردازی و…
- هزینه اجاره استودیو و محل فیلمبرداری
- خرید مجوز (لایسنس) نرمافزارهای تدوین، موسیقی و افزونهها
درست مثل فریلنسرها، موضوع صادرات خدمات شامل یوتیوبرها و تولیدکنندگان محتوا هم میشود. درآمد این افراد از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف است.
مالیات بر درآمد دلاری از ارزهای دیجیتال و NFT
این حوزه بسیار جدید است و قوانین مالیاتی در این زمینه تا حدی مبهم است. بسیاری از افراد تصور میکنند که درآمدشان از طریق ارز دیجیتال و NFT از مالیات معاف است، اما اینطور نیست. مهمترین نکته این است که باید درآمد شغلی را از عایدی سرمایه و درآمد غیر فعال تفکیک کنیم.
1_ مالیات بر درآمد شغلی
اگر از ارز دیجیتال درآمد مستمر داشته باشید و بهعنوان شغل محسوب شود، درآمد حاصل از آن “درآمد شغلی” است. این درآمد مشمول معافیت سالانه ماده ۱۰۱ میشود و مالیات نهایی براساس جدول پلکانی محاسبه میگردد.
مصادیق درآمد شغلی از ارز دیجیتال شامل موارد زیر است:
- دریافت دستمزد درقالب ارز دیجیتال: اگر خدمات ارائه دهید و دستمزدتان را با ارز دیجیتال (مثلا تتر) دریافت کنید، این درآمد شغلی است.
- استخراج ارز دیجیتال: استخراج رسما یک فعالیت صنعتی و شغلی است و درآمد آن مشمول مالیات بر درآمد مشاغل است.
- ایجاد و فروش NFT: اگر بهعنوان هنرمند یک NFT بسازید و آن را بهفروش برسانید، مالیات بر درآمد شغلی شامل آن میشود.
- کسب درآمد از بازی: کسب درآمد از این روش بهشرط مستمر بودن و با هدف انتفاع، مالیات بر درآمد شغلی را شامل میشود.
2_ مالیات بر عایدی سرمایه (Trading) و درآمد غیرفعال
این بخش پیچیده و مبهم است. اگر از طریق ترید (خرید و فروش) ارز دیجیتال و از نوسان قیمت درآمد دارید، این دیگر درآمد شغلی نیست و عایدی سرمایه نامیده میشود. برخلاف تصور عموم، این نوع درآمد مشمول قانون جدید مالیات بر عایدی سرمایه نمیشود. این قانون خودرو، مسکن، طلا و ارزهای خارجی را پوشش میدهد.
با این حال، درآمد از ترید شامل معافیت مالیاتی نمیشود. سازمان امور مالیاتی تراکنشهای ریالی را رصد میکند. تنها در صورتی که درآمد شما مستمر نباشد، براساس ماده ۱۱۹ مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی میشود.
استیکینگ روش دیگر کسب درآمد رمزارزها است. درآمد حاصل از استیکینگ یک درآمد غیر فعال است، نه درآمد شغلی. این درآمد به سود سپردههای بانکی شبیه است. مالیات این جریان درآمدی در ایران هنوز مبهم است و بدیهی است که درآمد استیکینگ یک درآمد شغلی نیست و معافیت مالیاتی ماده ۱۰۱ را شامل نمیشود.
نکته کلیدی: سازمان امور مالیاتی تراکنشهای بانکی شما را رصد میکند و واریزهای ریالی شما را تحتنظر دارد. حتی اگر درآمد شما در شبکه بلاکچین باشد، نباید از پرداخت مالیات فرار کنید.
نقطه شروع: راهنمای عملی ثبتنام و ارسال اظهارنامه
تمام فرآیند ثبتنام و اعلام درآمد را میتوانید بهصورت آنلاین انجام دهید. این اقدام یک الزام قانونی و تنها راه استفاده از معافیتهای مالیاتی است.
فرآیند ثبت مالیات درآمد دلاری از طریق درگاه ملی خدمات مالیاتی به آدرس my.tax.gov.ir صورت میگیرد.
گام اول: ثبتنام و تشکیل پرونده (فقط یک بار)
وارد سامانه my.tax.gov.ir شوید و با استفاده از کدملی و شماره موبایل خودتان در آن ثبتنام کنید. پس از ورود، یک پرونده مالیاتی ایجاد کنید و فعالیت شغلیتان را مشخص کنید.
با تکمیل این مرحله شما یک مودی مالیاتی هستید و یک کد رهگیری مالیاتی (اینتاکد) در اختیار شما قرار میگیرد. با این کد رهگیری میتوانید از تمام معافیتهای قانونی و مزایای موجود استفاده کنید.
گام دوم: ارسال اظهارنامه عملکرد (سالانه)
مهمترین کاری که باید انجام دهید، ارسال اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل است. اشخاص حقیقی مانند فریلنسرها، یوتیوبرها و… موظف هستند تا پایان خرداد ماه هر سال، اظهارنامه مربوط به درآمدهای سال قبل را ارسال کنند.
درآمدهای سال ۱۴۰۴ شما در خرداد ۱۴۰۵ اظهار میشود. از طریق فرم آنلاین، کل درآمد ریالی شده سالانه و هزینههای قابل قبول را وارد کنید. سیستم بهصورت خودکار معافیت ماده ۱۰۱ را اعمال کرده و میزان مالیات بر درآمد دلاری شما را محاسبه میکند.
گام سوم: پرداخت مالیات
پس از ارسال اظهارنامه، سیستم براساس اطلاعات وارد شده در فرم آنلاین، مالیات قابل پرداخت را محاسبه میکند. در انتها، یک قبض الکترونیکی صادر میشود و امکان پرداخت مستقیم، در همان سامانه و بهصورت آنلاین وجود دارد.
نکته کلیدی: ارسال اظهارنامه یک گزارش مالی اجباری است. اما ارسال این اظهارنامه بهمعنای پرداخت 100 درصدی نیست. ممکن است شما اظهارنامه را ارسال کنید و درآمد شما از سقف معافیت مالیاتی (۱۴۴ میلیون تومان در ۱۴۰۴) کمتر باشد. شما مشمول مالیات نشدهاید، اما برای اینکه از معافیت مالیاتی بهرهمند شوید، مجبور هستید که اظهارنامه را ارسال کنید.
روشهای قانونی کاهش مالیات بر درآمد ارزی
روشهای کاهش مالیات هیچکدام فرار مالیاتی یا غیرقانونی نیستند. هدف این است که با استفاده از ابزارهایی که خود قانون در اختیار افراد شاغل قرار داده است، بهصورت هوشمندانه استفاده شود. در ادامه با بهترین روشها آشنا خواهید شد.
1_ استفاده حداکثری از معافیت پایه (ماده ۱۰۱)
قویترین سپر مالیاتی، استفاده از معافیت مالیاتی ۱۴۴ میلیونی (در سال ۱۴۰۴) است. شما فقط به شرطی میتوانید از این معافیت مالیاتی استفاده کنید که اظهارنامه مالیاتی را تا موعد مقرر تکمیل و ارسال کنید.
عدم ارسال اظهارنامه، به این معنی است که حاضر هستید این معافیت مالیاتی را کنار بگذارید و جریمه بپردازید.
2_ ثبت دقیق هزینههای قابل قبول (ماده ۱۴۷ و ۱۴۸)
قانون از درآمد ناخالص شما مالیات نمیگیرد و بر سود خالص شما متمرکز است. وظیفه شما این است که تمام هزینههای قابل قبول در مسیر شغلی دلاری خود را مستند و ارائه کنید. هرچه برای شغلتان هزینه بیشتری کرده باشید، مالیات نهایی کمتر است.
نکته مهم: هزینههایی که کردهاید را مستندسازی کنید. در غیر اینصورت، از نظر مالیاتی پذیرفته نخواهد شد. تمام فاکتورهای خرید، اسناد حوالههای ارزی، رسیدهای پرداخت آنلاین و… را جمعآوری و نگهداری کنید. در نهایت، باید این مدارک را به سازمان مالیاتی ارائه دهید.
3_ استفاده از نرخ صفر معافیت مالیات بر ارزش افزوده (VAT)
علاوهبر مالیات بر درآمد، یک مالیات ۹ درصدی هم وجود دارد که ارزش افزوده نامیده میشود. خبر خوب این است که صادرات خدمات مشمول نرخ صفر مالیات بر ارزش افزوده میشود. یعنی همین کاری که شما انجام میدهید و بابت آن دستمزد دلاری دریافت میکنید.
صادرات خدمات یعنی ارائه خدمت به کارفرمای خارجی و کسب درآمد دلاری. به این ترتیب، دیگر نیاز نیست این مالیات ۹ درصدی را پرداخت کنید.
نکات مهم در مورد مالیات بر درآمد دلاری
نگرانیهایی مثل سوابق مالیاتی گذشته و ردیابی حسابهای خارجی رایج هستند و سوالات زیادی را ایجاد میکنند. در این بخش، به مهمترین و پرتکرارترین سوالات کاربران در زمینه مالیات بر درآمد دلاری پرداختهایم.
1_ من چندین سال است درآمد دلاری دارم و هیچوقت مالیات ندادم. اگر الان پرونده مالیاتی تشکیل بدهم، آیا برای گذشته جریمه یا مجازات میشوم؟
این شاید بزرگترین نگرانی مالی فریلنسرها باشد. پاسخ کوتاه این است: بله، ممکن است جریمه شوید. با این وجود، خوداظهاری همیشه بهترین گزینه است. تراکنشهای بانکی دائما در حال دقیقتر شدن هستند و سازمان مالیاتی وظیفه دارد طی حداکثر ۵ سال، به درآمدهای اعلام نشده شما رسیدگی کند. (ماده ۱۵۷)
پس از تشخیص درآمد دلاری شما، این سازمان اصل مالیات شما را مطالبه کرده و علاوهبر آن، ممکن است مشمول جریمه عدم ارسال اظهارنامه و جریمه کتمان درآمد شوید. همچنین، در صورت عدم ارائه اظهارنامه در موعد مقرر، معافیت مالیاتی ۱۴۴ میلیون تومانی برای سالهای گذشته لحاظ نمیشود.
اقدام داوطلبانه و تشکیل پرونده به شما این امکان را میدهد که با بازرس مالیاتی وارد مذاکره شوید و در مورد جرایم تخفیف بگیرید. یک فریلنسر که از قوانین مطلع نبوده و درآمد او کلان نیست، در اغلب مواقع ریسک زیادی را متحمل نمیشود.
2_ اگر درآمد دلاری من هرگز وارد ایران نشود و در حساب خارجی (مثل پیپال، وایز یا حساب بانکی خارجی) بماند، آیا باز هم باید در ایران مالیات بدهم؟
بله، ۱۰۰ درصد. بسیاری از افراد تصور میکنند که برای درآمدهایی که خارج از کشور هستند، نیاز نیست مالیات بپردازند. قانون مالیات ایران (ماده ۹۳) شخصمحور است، نه پولمحور. افرادی که مقیم ایران هستند، باید برای درآمدشان (در داخل کشور یا خارج از کشور) مالیات بدهید. همین که در زمان کسب درآمد دلاری (تعلق گرفتن دستمزد) مقیم ایران باشید، کافی است.
اینکه پول شما هنوز دلار باشد یا به ریال تبدیل شده باشد، در حساب بانکی بینالمللیتان باشد یا در کیف پول دیجیتال، تاثیری در اصل مشمولیت مالیاتی ندارد. زمانی که شما درآمد دلاری خود را به ریال تبدیل کنید و آن را به حساب بانکی خود در ایران انتقال دهید، تراکنش شما قابل ردیابی است و این موضوع تشخیص داده میشود.
3_ من کارمند یک شرکت هستم و مالیات حقوق من بهطور خودکار کسر میشود. جدا از این موضوع، مالیات درآمد دلاری فریلنسری من چگونه محاسبه میشود؟ آیا این دو جریان درآمدی با هم جمع میشوند؟
بله، شما دو جریان درآمدی متفاوت دارید. این دو جریان باید از هم جدا شوند و با این حال روی نرخ نهایی مالیات اثر میگذارند:
- درآمد حقوق: مالیات درآمد کارمندی شما توسط کارفرما محاسبه، کسر و به اداره مالیات پرداخت میشود. شما نیاز نیست برای این منبع درآمدیتان هیچ کاری انجام دهید.
- درآمد فریلنسری: شما باید برای این منبع درآمدیتان پرونده مالیاتی مشاغل تشکیل دهید، فرم اظهارنامه را تکمیل کنید و مالیات بپردازید.
4_ اگر بهجای دلار، دستمزدم را بهصورت رمزارز (مثلاً تتر یا بیتکوین) دریافت کنم، آیا از مالیات معاف میشوم؟
خیر. رمزارز یک ابزار پرداخت است و ماهیت درآمد شما را تغییر نمیدهد. اگر بابت یک پروژه طراحی یا فروش چند فایل دیجیتال ۱۰۰۰ دلار دریافت کرده باشید، همچنان مشمول مالیات بر درآمد شغلی هستید.
سازمان امور مالیاتی به تراکنشهای ریالی شما و تراکنشهایتان در صرافیهای آنلاین ایرانی دسترسی دارد. واریزیهای شما بهعنوان درآمد شناسایی میشوند و پنهان کردن آنها، یک استراتژی پرریسک و غیرقانونی محسوب میشود.
5_ آیا برای مستندسازی تراکنشها، محاسبه مالیات و پر کردن اظهارنامه به حسابدار یا مشاور مالیاتی نیاز دارم یا خودم میتوانم این کار را انجام بدهم؟
به این بستگی دارد که سطح درآمد شما چقدر است و شغل شما چقدر پیچیده است. اگر تازهکار باشید، سطح درآمد شما پایین است. به احتمال زیاد، درآمد شما از سقف معافیت مالیاتی ماده ۱۰۱ کمتر است و تمام فرآیندهای ثبتنام اولیه، ارسال اظهارنامه و… را خودتان میتوانید انجام دهید.
اگر حرفهای باشید، درآمد شما قابلتوجه است، چندین جریان درآمد دلاری دارید و هزینههای شما پیچیدگیهای خاص خود را دارد. مثلا ممکن است دفتر اجاره کنید، تجهیزات بخرید و با چندین شرکت واسط مالی همکاری کنید. در این صورت، استخدام یک مشاور مالیاتی یک سرمایهگذاری هوشمندانه است.
یک مشاور خوب میتواند تمام ظرفیتهای قانونی را به شما نشان دهد، هزینههای شما را بهصورت دقیق ثبت کند، مالیات شما را به حداقل برساند و چندین برابر دستمزدی که دریافت میکند، به شما سود برساند.
6_ درآمد دلاری من با چه نرخی به ریال تبدیل میشود؟ (نرخ آزاد، نیمایی یا سنا؟)
شما نمیتوانید از نرخهایی که کانالهای تلگرامی یا صرافیها نشان میدهند، برای تکمیل اظهارنامه مالیاتی استفاده کنید. براساس قانون، درآمد دلاری حاصل از فروش کالا یا خدمات باید براساس نرخهای اعلامی و رسمی از طرف بانک مرکزی جمهوری اسلامی به ریال تبدیل شود.
این کار را بر اساس نرخهای ثبت شده در سامانه سنا (SANA) انجام دهید. معمولا نرخ سنا برای حوالههای ارزی فریلنسرها است. نکته مهم این است که محاسبه را باید در تاریخ شناسایی درآمد (دریافت پول) انجام دهید، نه زمانیکه اظهارنامه را پر میکنید.
اشتباه وارد کردن نرخ (بالاتر یا پایینتر) میتواند اظهارنامه شما را با مشکل مواجه کند. در فرآیندهای پیچیده، با استخدام یک مشاور مالیاتی میتوانید جلوی هرگونه اشتباه و ضرر مالی را بگیرید.
کلام آخر
درآمدهای دلاری دیگر پنهان نیستند و رصد تراکنشها اجتنابناپذیر است. تنها راه قانونی بهرهمند شدن از معافیت ۱۴۴ میلیون تومانی (۱۴۰۴) و دیگر مزایای ارائه شده، این است که بهصورت داوطلبانه پرونده مالیاتی تشکیل دهید. امیدواریم مقاله “مالیات بر درآمد دلاری” مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
